پایانی بر قاچاق رسمی؟/ ورود 95 درصد قاچاق از مبادی رسمی؛ این ماجرا پایان می یابد

وزیر اقتصاد در حالی از حل و فصل اتصال سامانه گمرک و سامانه جامع تجارت پس از هشت سال و در آینده نزدیک خبر داده که طبق گزارش تحقیق و تفحص مجلس، 95 درصد قاچاق از مبادی رسمی انجام می شود!

خاندوزی وعده داده است که در ماه‌های بعد، کاهش قاچاق به کمک تولیدکنندگان ایرانی خواهد آمد. وضعیت واردات قاچاق به داخل کشور، از جمله معضلات کهنه و معماگونه ای است که در سال های اخیر همواره مطرح بوده است. از یک سو برآوردها از حجم بالای قاچاق کالا به کشور خبر می دهد از سوی دیگر اما در عین حال، تفاوت آمارها نیز بالاست. طبق گزارش ایرنا، در اردیبهشت سال گذشته به نقل از «گزارش تحقیق و تفحص مجلس از سیاست های دولت در مقابله با قاچاق»، رقم قاچاق در سال های 95 و 96 به ترتیب 21.5 تا 25.5 میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که طبق آمارهای رئیس ستاد مقابله با قاچاق کالا، این رقم به 12.5 میلیارد دلار رسیده است. از این تناقض ها و آمارهای بزرگ که بگذریم، اعلام سال گذشته گودرزی، دبیر قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی مبنی بر این که طبق گزارش تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی در سال ۹۶ و ۹۷، 35 درصد از حجم واردات کشور قاچاق بوده و 95 درصد قاچاق از گمرک های رسمی می گذرد، بر عمق پیچیدگی این موضوع می افزاید. همه این ها در شرایطی است که نتیجه مستقیم واردات این حجم از کالای قاچاق قطعاً تعطیلی بخش قابل توجهی از ظرفیت های تولیدی کشور خواهد بود.

قانونی که 5 سال به دلیل مقاومت گمرک روی زمین ماند

این تناقضات در شرایطی رخ داده که رد پای تاخیر هفت ساله اجرای بخشی از قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز بسیار پررنگ است. طبق این قانون که در سال 92 به تصویب رسید، دولت مکلف بوده که اقدام به تهیه، اجرا و بهره برداری از سامانه جامع تجارت کند. در این خصوص این مهم در سال 95 به طور ناقص اجرایی شد. اما همین اجرای ناقص، عملاً مبارزه با قاچاق را با اشکال بزرگی مواجه کرد. گزارش خبرگزاری مهر در 20 شهریور امسال نشان می دهد که به رغم گذشت هشت سال از تصویب قانون و پنج سال از ابلاغ آیین‌نامه‌های اجرایی آن، متأسفانه یکی از مهم‌ترین تکالیف آن که مربوط به تبادل اطلاعات گمرک با بازرگانان از طریق سامانه جامع تجارت یا به بیان دیگر انتقال اظهار بازرگان به سامانه جامع تجارت است، هنوز اجرایی نشده است. موضوعی که البته پای دیوان عدالت اداری به این مسئله را نیز باز کرد.

فرایند احتمالی قاچاق رسمی در گمرک

اظهارات «احمدی»، حقوقدان در گفت وگو با خبرگزاری مهر در تاریخ 5 مرداد 97، ابعادی از این موضو ع را روشن می کند. به گفته وی، فرایند تجارت خارجی به طور کلی شامل چهار زیر فرایند دریافت مجوز کارت بازرگانی، ثبت سفارش، تامین ارز و ترخیص کالاست. درخصوص ثبت سفارش و تامین ارز، این مرحله از طریق سامانه جامع تجارت و به صورت یکپارچه بر اساس شناسه کالا (برای کالاهای مشمول) انجام می شود اما به منظور ترخیص کالا بر اساس سیاستی که گمرک در پیش‌ گرفته است، بازرگان باید مجدد کلیه اطلاعات مورد نیاز گمرک را در سامانه جامع امور گمرکی اظهار کند. این اظهار نه بر اساس شناسه کالا مندرج در اطلاعات ثبت شده در سامانه جامع تجارت بلکه بر اساس شناسه تولید شده در سامانه گمرک (TSC) انجام می‌شود. این حقوقدان ادامه داده است: این مسئله تطابق اطلاعات موجود در گمرک با سامانه جامع تجارت را بسیار مشکل می‌کند و متخلفان می‌توانند از این خلأبرای واردات کالای بدون ثبت سفارش یا بدون تایید تامین ارز توسط بانک مرکزی استفاده کنند.به گفته وی،همچنین گمرک اطلاعات مورد نیاز خود از دیگر دستگاه‌ها را بدون واسطه سامانه جامع تجارت و به صورت مستقیم از/به دستگاه مربوطه دریافت/ارسال می‌کند که این مسئله نیز یکپارچگی فرایند را از بین می برد و احتمال فساد را افزایش خواهد داد. در نهایت، نتیجه انجام ترخیص کالا که باید به سامانه جامع تجارت ارسال شود، نیز با توجه به رعایت نکردن یکپارچگی توسط گمرک همواره با اختلال روبه رو بوده است و امکان حسابرسی کالاهای ثبت سفارش شده بر اساس اطلاعات ترخیص را به صورت سیستمی مشکل (تقریبا غیرممکن) خواهد کرد.

گام عملیاتی دولت سیزدهم علیه قاچاق رسمی

با این اوصاف، وزیر اقتصاد در دو روز قبل خبری داد که به نظر می رسد می تواند به پایانی بر ماجرای قاچاق رسمی از گمرک منتهی شود. وی در یادداشتی گفت: با همکاری وزارت اقتصاد، معضل چند ساله انتقال کامل داده‌های سامانه‌ گمرک و سامانه جامع تجارت در مسیر حل‌وفصل فوری قرار گرفته و در نتیجه بخشی از مصوبات روی زمین مانده اجرایی شده است. وی وعده داده که در ماه‌های بعد، کاهش قاچاق به کمک تولیدکنندگان ایرانی خواهد آمد. خاندوزی همچنین در گفت وگو با صدا و سیما با اشاره به تاکید ویژه رهبر معظم انقلاب در نخستین دیدار هیئت دولت سیزدهم مبنی بر اتصال و یکپارچه سازی سامانه ها خاطرنشان کرده است: بخش زیادی از اطلاعات واردات و صادرات کشور در سامانه گمرک و بخش دیگر در سامانه جامع تجارت که زیر مجموعه وزارت صمت است وجود داشت که در نتیجه دسترسی کامل به پایگاه‌های داده گمرک در سامانه جامع تجارت برقرار شد و از این پس اطلاعات مورد نیاز به صورت برخط و در زمان در اختیار سامانه جامع تجارت قرار خواهد گرفت. در این حال خبرگزاری فارس به نقل از وزیر صمت درباره تکمیل سامانه جامع تجارت و اتصال گمرک به آن گفت: این پروژه 80 درصد پیشرفت دارد البته 70 اقدام را باید تکمیل کنیم و تا پایان سال این پروژه کامل خواهد شد. فاطمی امین اظهار کرد: این سامانه کارکردهای متعددی در کنترل قاچاق، کنترل کالاهای تقلبی، تنظیم بازار و رصد موجودی کالاها در انبارها دارد.