یک فعال محیط زیست گفت: در ۷۰ سال گذشته هفت میلیون هکتار از جنگلهای زاگرس از بین رفته و در حال حاضر تنها پنج میلیون هکتار جنگل در زاگرس باقی مانده است، اینچنین که به نابودی جنگل‌ها و مراتع کشور کمر همت بسته‌ایم متاسفانه تا ۵۰ سال آینده تمامی جنگل‌ها و در ۸۰ سال آینده تمامی مراتع را از دست می‌دهیم .
فرزاد علیزاده با بیان اینکه از ۱۶۵ میلیون هکتار وسعت کشور ۱۲میلیون هکتار آن شامل جنگل‌ها می‌شود، گفت: جنگلهای بلوط زاگرس با وسعت شش میلیون هکتار مساحت نزدیک به ۵۰ درصد جنگلهای ایران را تشکیل می‌دهند؛ ۸۰ درصد عشایر کشور و بیش از ۵۰ درصد دام کشور (۶۵ میلیون دام سنتی در کشور وجود دارد) در این منطقه حضور دارند و ۴۰ درصد آب کشور از این منطقه تامین می‌شود.
علیزاده ادامه داد: کشور ما در عرض جغرافیایی(۲۵ تا ۴۰درجه) قرار دارد این یعنی کمربند بیابانهای دنیا از کشور ما می‌گذرد؛ متوسط بارندگی جهانی ۶۰۰ میلیمتر اما در کشور ما ۲۳۵ میلیمتر است (یک سوم متوسط جهانی) بر این اساس کشور ایران را از نظر بارندگی در مناطق آب و هوایی خشک و نیمه خشک قرار می‌گیرد.
زوال و مرگ تدریجی بلوط‌های زاگرس
وی خاطرنشان کرد: همین امر اهمیت جنگلهای زاگرس را به عنوان وسیعترین رویشگاه جنگلی غیر تجاری (از نظر تولید فرآورده‌های چوبی) گوشزد می‌کند. متاسفانه طی سال‌های اخیر فعالیت‌های انسانی و طبیعی متعددی باعث زوال و مرگ تدریجی درختان بلوط زاگرس شده است.
علیزاده گفت: در نظر داشته باشید یک درخت بلوط در شرایط ایده‌آل می‌تواند تا ارتفاع ۴۰ متر و به طور متوسط تا ۶۰۰ سال عمر کند! با اینکه جنگلهای زاگرس غیر تجاری محسوب می‌شوند اما از نظر حفاظت از منابع خاک تولید محصولات فرعی و ارزش‌های محیط زیستی اهمیت منحصر بفردی دارند(علیجانپور و همکاران ۱۳۸۹)
وی با اشاره به عواملی که باعث زوال درختان بلوط در زاگرس شده‌اند، اظهار کرد: چرای بی رویه دام و فعالیت‌های دامداری از جمله سرشاخه زنی(گلازنی) در اواخر تابستان و اوایل پاییز به منظور تهیه علوفه زمستانی دام، عبور و مرور دام در جنگلهای زاگرس که موجب سم کوب شدن خاک شده و در نتیجه عبور هوا مختل می‌شود، ریشه‌ها نفس نمی‌کشند و به خاطر سخت شدن خاک با اندک بارندگی سیل راه می‌افتد.
تجارت زغال بلوط پای انسان را به بکرترین نقاط زاگرس باز کرده است
وی ادامه داد: قطع درختان و هیزم گیری و تجارت ذغال بلوط یکی از تجارت‌های پرسودی است که پای انسان‌ها را به نقاط بکر زاگرس باز کرده است.
این فعال محیط زیست گفت: عدم زادآوری و خشکسالی در سال‌های اخیر نیز به نابودی بلوط‌های زاگرس افزوده است. نفوذ ریزگردها موجبات ضعف فیزیولوژیک درختان بلوط را فراهم آورده به طوری که حملات حشرات و عوامل بیماری‌زا منجر به خشکیدگی درختان بلوط در جنگلهای زاگرس شده است.(مهدوی و همکاران۱۳۹۴)
وی افزود: زراعت دیم در اراضی جنگلی تا آنجا پیش رفته است که تیغه وحشی گاوآهن ریشه بلوط‌های زاگرس را خراشیده است، این در حالی است که هزاران لیتر سم و کود شیمیایی به واسطه این نوع از کشاورزی وارد زمین شده و محیط‌زیست طبیعی زاگرس را مختل و از آن مهمتر شخم و شیار در دامنه‌هایی با شیب تند خطر فرسایش و از بین رفتن عوامل زیستی خاک و بروز سیل را دو چندان کرده است.
وی تصریح کرد: به‌گفته کارشناسان، شخم زدن سطح منابع طبیعی و جنگل‌ها سبب می‌شود تا قسمت‌های زیرین خاک در معرض جریان هوا قرارگرفته و رطوبت خود را از دست بدهد، یک هکتار خاک حاصلخیز جنگلی حاوی ۳۰۰ میلیون زیستمند همچون بی‌مهرگان، حشرات ریز، کرم‌ها و … است که باوجود جنگل‌ها می‌توانند اصول خاک را حفظ و نقش موثری در افزایش حاصلخیزی خاک ایفا کنند اما با ورود سموم شیمیایی تمامی این اکوسیستم از بین می‌رود.
امسال ۱۵ هزار هکتار از بلوط‌های چندصد ساله در فارس خاکستر شد
علیزاده اظهار کرد: آتش‌سوزی‌های پی در پی که عموماً عامل انسانی داشته نیز یکی دیگر از دلایل نابودی جنگلهای زاگرس است؛ تنها در خرداد ماه امسال آتش سوزی هفت روزه جنگلهای زاگرس در کهمره سرخی فارس ۱۵ هزار هکتار از بلوط‌های چند صد ساله این منطقه را به خاکستر تبدیل کرد.
وی ادامه داد: توسعه ناپایدار، یکی دیگر از دلایل تخریب زاگرس است. هزاران درخت برای احداث جاده یا خطوط انتقال گاز قطع می‌شوند و یا به خاطر آبگیری سد به زیر آب می‌روند، تنها با ساخت سد کارون سه حدود۲۵۰۰ اصله درخت بلوط از بین رفته است.
این فعال محیط زیست تصریح کرد: آنچه مشخص است نادیده گرفتن وضعیت اجتماعی و اقتصادی حاشیه نشینان زاگرس و کم توجهی به درآمد آنها و بالابودن نرخ بیکاری ساکنان این اکوسیستم ارزشمند از معضلات اساسی تخریب بلوط های زاگرس است (تقریبا نیمی از ساکنان این مناطق دامدار و نیمی دیگر بسیار کم درآمد هستند) نگاه از بالا به پایین متولیان امر که متاسفانه به نظر می‌رسد اراده‌ای در تغییر آن وجود ندارد نیز مزید بر علت است.
۵۰ سال دیگر هیچ جنگلی نخواهیم داشت!
وی گفت: در ۷۰ سال گذشته هفت میلیون هکتار از جنگلهای زاگرس از بین رفته است و در حال حاضر تنها پنج میلیون هکتار جنگل در زاگرس باقی مانده است، اینچنین که به نابودی جنگل‌ها و مراتع کشور کمر همت بسته‌ایم متاسفانه تا ۵۰ سال آینده تمامی جنگل‌ها و در ۸۰ سال آینده تمامی مراتع را از دست می‌دهیم .
منابع :
• عوامل مؤثر در تخریب جنگلهای بلوط منطقه اولاد قباد کوهدشت (آقباش و فلاحی۱۳۹۵)
• بررسی وضعیت وعلل زوال جنگل های بلوط در نواحی زاگرس (سهراب،سعدیخانی ،دریکوند۱۳۹۵)
