با برگزاری نمایشگاه مجازی می‌توان به مردم یارانه اختصاص داد، اقتصاد نشر را سرپا نگه داشت و به حضور کتاب در سبد خرید مردم کمک کرد؛ این چکیده نظرات مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیرعامل سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و یک شاعر و پژوهشگر در مورد دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران است.
دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از سوم بهمن‌ماه آغاز شده است و تا دهم بهمن‌ماه به مدت هشت روز ادامه خواهد داشت. رویدادی که یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور بیش از ۲۱۰۰ ناشر فعال و عرضه بیش از دویست هزار عنوان کتاب در آن را نشان‌دهنده پویایی، نشاط و بالندگی فرهنگی جامعه می‌داند.
محمد اله‌یاری، مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمد جنتی، مدیرعامل سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و از جمله حاضران در دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران و مریم جلالی، شاعر و پژوهشگر با خبرآنلاین در مورد این رویداد صحبت کردند.
نمایشگاه مجازی کتاب تهران، محرک ناشران برای دور شدن از فضای سنتی
محمد اله‌یاری، مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن اشاره به اهمیت برگزاری این نمایشگاه می‌گوید: «ویروس کرونا مشکلات، ناراحتی‌ها، غم‌ها و محدودیت‌هایی زیادی را برای جوامع مختلف از جمله جامعه ایران به عنوان یک جامعه تعاملی با روابط اجتماعی و گروهی محکم به وجودآورد اما از سویی باعث شد مشاغل، کسب و کارها و حوزه‌های برنامه‌ریزی با این شرایط سازگار شوند و به زیست خود ادامه دهند؛ سازگاری با فضای مجازی برای ادامه حرکت در این حوزه لازم است.»
او با بیان این‌که در حوزه کتاب نیز طی سالیان گذشته نگاه سنتی نسبت به نمایشگاه فیزیکی کتاب وجود داشت، اظهار می‌کند: «اقتصاد و فروش ناشران پیش از شیوع ویروس کرونا از طریق نمایشگاه‌های کتاب و کتابفروشی‌ها تامین می‌شد و کمتر در حوزه فضای مجازی فعال بودند؛ این شیوه موثر بود و ناشر و کتابفروش در تعامل با خریدار، خواننده و مردم آثار خود را معرفی می‌کردند و مردم نیز به تناسب نیاز خود کتاب می‌خریدند. اگرچه فروش نسخه‌های الکترونیک کتاب‌ها از طریق پلتفرم‌ها رواج پیدا کرده است اما تجربه خرید کتاب فیزیکی در فضای مجازی به شکل گسترده رونق پیدا نکرده بود و پیش‌بینی نمی‌شد که بتواند آورده زیادی برای ناشران داشته باشد.»
او تاکید می‌کند: «تجربه برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران در شرایطی که امکان برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به علت شیوع ویروس کرونا و لزوم رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی فراهم نبود، ناشران را به این سمت سوق داد که از این فضا و بستر استفاده کنند.»
مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به تجربه موفق برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران تصریح می‌کند: «دولت یارانه حمایتی از خریدار را از طریق نمایشگاه مجازی کتاب تهران توزیع کرد و این نمایشگاه برگزار نشدن نمایشگاه کتاب فیزیکی را جبران کرد.»
او از ایجاد یک اجماع سه‌ضلعی به واسطه برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران خبر می‌دهد و عنوان می‌کند: «این سه ضلع شامل تصمیم‌گیرنده و برگزارکننده، ناشر و مصرف‌کننده است؛ می‌توان با برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران همچنان به مردم یارانه اختصاص داد و اقتصاد نشر را سرپا نگه داشت و به حضور کتاب در سبد خرید مردم کمک کرد.»
او یادآور می‌شود: «با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای برگزاری دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران در معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه کتاب و ادبیات ایران تلاش شد نواقص دوره اول این نمایشگاه برطرف شود.»
او در بخش دیگر صحبت‌های خود با اشاره به لزوم تغییر رویکردهای فروش کتاب از سوی ناشران کشور می‌گوید: «امروز مردم به این نتیجه رسیده‌اند که شکل سنتی فروش کتاب، ارتباط چهره به چهره با مخاطب و معرفی کتاب اگرچه جای خود را دارند اما باید وجوه دیگری از جمله فضای مجازی را برای فروش کتاب تجربه کرد.»
محمد اله‌یاری در پایان با تاکید بر توسعه و بسط فعالیت‌های ناشران در فضای مجازی می‌گوید: «ناشران باید کتاب‌های خود را به خوبی معرفی و آن‌ها را در معرض دید مخاطبان قرار دهند تا به مخاطبان در انتخاب کتاب‌های خوب کمک کنند. اگر ناشران به زیرساخت‌های نرم‌افزاری سامانه‌های فروش کتاب اهمیت دهند و ارتباط با باشگاه مشتریان را توسعه دهند، آثارشان از سوی مردم با اقبال و استقبال بیشتری روبرو خواهد شد.»
امکان عرضه کتاب‌های غیراستاندارد در نمایشگاه مجازی کتاب تهران وجود ندارد
محمد جنتی، مدیرعامل سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و از جمله حاضران در دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با اشاره به این‌که دسترسی مخاطبان و علاقه‌مندان به کتاب در دوران کرونا با برگزاری این نمایشگاه مجازی میسر شد، در مورد آن می‌گوید: «این نمایشگاه شور و نشاط را به فضای فرهنگ و نشر کشور بازگرداند. با برگزاری این نمایشگاه دستورالعمل‌های ستاد ملی مقابله با کرونا رعایت شد و کتاب بدون واسطه در معرض نمایش و فروش قرار گرفت.»
او ادامه می‌دهد: «اختصاص یارانه با هدف افزایش کتابخوانی به خریدار کتاب تعلق می‌گیرد. قطعا توزیع یارانه به صورت مستقیم اتفاق خوبی است که در قالب نمایشگاه مجازی کتاب تهران یا طرح‌های فصلی فروش کتاب (پاییزه کتاب، تابستانه کتاب و…) عملیاتی می‌شود تا هم از لحاظ اقتصادی به مردم برای خرید کتاب کمک شود و هم فروش ناشران را افزایش دهد.»
مدیرعامل سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی می‌افزاید: «این یارانه‌ها چرخه نشر کتاب را تحت تأثیر قرار می‌دهند چرا که به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسد. در طرح‌های فصلی فروش کتاب که چند سالی است از سوی خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار می‌شود کل چرخه نشر اعم از کتابفروش، ناشر، توزیع و پخش و مصرف‌کننده و… حمایت می‌شوند.»
او با تاکید بر این‌که نمایشگاه مجازی کتاب تهران برای ناشران نقدینگی ایجاد می‌کند، می‌گوید: «مخاطب برای خرید کتاب ترغیب می‌شود و این برای ناشران نقدینگی ایجاد می‌کند و می‌توانند تولیدات خود را افزایش دهند. با تبلیغات گسترده، مصرف‌کننده و مخاطب را در جریان برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران قرار دهید تا با اطلاع‌رسانی عمومی فضای مناسبی برای فروش آثار ایجاد شود. همچنین با این جریان‌سازی ناشران خود را مهیای برگزاری نمایشگاه می‌کنند چرا که ممکن است تعدادی از ناشران زیرساخت‌ها و بسترهای لازم برای حضور در نمایشگاه را نداشته باشند. به واسطه برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران ناشران ترغیب می‌شوند کتاب‌های خود را در فضای مجازی هم عرضه کنند و این اتفاق کمک بزرگی برای این گروه از ناشران خواهد بود.»
جنتی در پایان اضافه می‌کند: «امکان عرضه کتاب‌های ناشران دیگر یا کتاب‌های غیراستاندارد در نمایشگاه مجازی کتاب تهران وجود ندارد، در این نمایشگاه هر ناشر می‌تواند کتاب‌های خود را عرضه کند و مردم نیز می‌توانند بهترین کتاب‌ها را انتخاب کنند.»
نمایشگاه مجازی کتاب تهران در شرایط کرونا بین ناشران و مخاطبان کتاب ارتباط و تعامل برقرار کرد
مریم جلالی، شاعر و پژوهشگر هم در خصوص اهمیت استمرار نمایشگاه مجازی کتاب تهران می‌گوید: «ما باید با شرایط و زمان خود پیش برویم. برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران حاصل و دستاورد اتفاق غیرمترقبه کرونا بود. در واقع کرونا یکی از عوامل اصلی جدی گرفتن نمایشگاه مجازی کتاب شد. شاید پیش از این اصلاً چنین نمایشگاهی را تعبیه نکرده بودند یا اگر هم تعبیه شده بود هیچ وقت به شکل عملی ضرورت آن آشکار نشده بود اما شرایط کرونا فقدان و کمبود نمایشگاه مجازی کتاب را به ما نشان داد.»
او در خصوص ضرورت نمایشگاه مجازی کتاب تهران در شرایط کرونا، عنوان می‌کند: «در شرایط کرونا نمی‌شود از کتابخانه‌ها و نمایشگاه‌های حضوری استفاده کرد و شاید این شرایط ادامه داشته باشد و مردم ناگزیر هستند از ارتباط با هم دوری گزیده و تعامل فیزیکی نداشته باشند. برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران ثابت کرد که این نمایشگاه کتاب می‌تواند به حیات خود ادامه دهد و بین ناشران و مخاطبان کتاب ارتباط و تعامل برقرار کند. اگرچه شروع نمایشگاه مجازی کتاب با ماجرای کرونا همزمان شد اما شاید برای آینده اتفاقاتی شبیه کرونا رخ بدهد که با وجود نمایشگاه مجازی کتاب به طور قطع دلهره و نگرانی برای برگزاری نمایشگاه کتاب وجود نخواهد داشت.»
او درباره تاثیر نمایشگاه مجازی کتاب در تعامل و ارتباط بین ناشر و مخاطبان کتاب اظهار می‌کند: «تنها این موضوع نمی‌تواند تامین‌کننده تمام آن چیزی باشد که در گذشته تامین شده است اما می‌تواند تعامل‌هایی را ایجاد کند که در این تعامل‌ها آن ارتباط‌ها رقم بخورد یعنی قطع ارتباط نشود. نمایشگاه مجازی کتاب پل ارتباطی بین نویسندگان، ناشران و مخاطبان بوده و تا حدی اثرگذار است اما تا این حد کافی نیست و می‌تواند پیشرفت داشته باشد و برای آن باید راه‌ها و ساختارهای جدیدتری را برنامه‌ریزی کرد.»
این شاعر و پژوهشگر در خصوص تاثیر نمایشگاه مجازی کتاب تهران در حضور همه ناشران بیان می‌کند: «شاید در مراحل اولیه بسیاری از جریان نمایشگاه مجازی کتاب جا بمانند چراکه باید شرایط و امکانات خود را به روزرسانی کنند یا ممکن است شرایط حضور بسیاری از ناشران سنتی در نمایشگاه مجازی کتاب فراهم نشده باشد یا خود از این امکان استفاده نکنند و همچنان به شیوه‌های سنتی ادامه دهند. اما حضور ناشران در نمایشگاه مجازی کتاب دو سویه است برخی از این امکان ایجاد شده استفاده می‌کنند و برخی نمی‌کنند اما شرایط برای حضور همه فراهم است و از این نظر خوب است.»
مریم جلالی در پایان سخنان خود در خصوص تاثیر نمایشگاه مجازی کتاب در عرضه کتاب به مناطق دوردست و محروم، بیان می‌کند: «در این زمینه نمایشگاه مجازی کتاب به شکل عمومی بسیار موفق بوده است اما این منوط به این است که مناطق محروم هم بتوانند از امکانات برقراری ارتباط مجازی برخوردار باشند. سال گذشته ناشران کودک و نوجوان در نمایشگاه مجازی کتاب حضور فعالی داشتند و این امر ستودنی است.»
