رقابت کشورهای منطقه برای گرفتن سهم در بازار عراق نگرانی هایی از آینده روابط ایران و عراق در حوزه انرژی به وجود آورده است که مهمترین آن تلاش عربستان و آمریکا برای قطع وابستگی عراق به برق ایران است.
ابوالفضل خدائی: به نظر می رسد عربستان در حوزه صادرات انرژی سیاست های جدیدی را اتخاذ کرده و علاوه بر صادرات نفت و گاز، سرمایه گذاری بر روی انرژی های پاک و همچنین برق را در دستور کار خود قرار داده است. به گزارش آناتولی حدود دو هفته پیش بود که عربستان و عراق یادداشت تفاهم برای اتصال شبکه برق را امضا کردند که نشان از خیز بلند سعودی ها برای تامین برق عراق و جایگزینی با ایران است که با استقبال مقام های عراقی نیز مواجه شده است. چرا که بغداد به دنبال راهی برای رهایی یافتن از فشارهای آمریکا برای قطع وابستگی انرژی به ایران است. مصر نیز یکی دیگر از کشورهایی است که تصمیم دارد صادرات ۱۰ هزار مگاوات برق از مصر به عراق را با توجه به مشکلات ایجاد شده در صادرات برق ایران به عراق کلید بزند. مشکلاتی که منجر به چالش هایی در خصوص پرداخت مطالبات تهران از سوی بغداد به واسطه تحریم ها شده است. البته در بازار برق عراق تنها عربستان حضور ندارد حدود دو ماه پیش بود که بغداد و شرکت انرژی‌های آینده ابوظبی قرارداد ساخت ۵ نیروگاه برق خورشیدی در عراق را امضا کردند. به گزارش یورونیوز، این نخستین مرحله از تولید انرژی پاک است که تولید هزار مگاوات ساعت برق در آن پیش‌بینی شده است و در حالی به امضا رسیده که پیش تر همین شرکت اماراتی در قراردادی از تولید ۲ هزار مگاوات برق خورشیدی برای عراق خبر داده بود. به گفته مقامات عراقی، بغداد قصد دارد با امضای چندین قرارداد تا سال ۲۰۲۳، تولید برق خود را به ۷ هزار و ۵۰۰ مگاوات ساعت برساند.
عراق اکنون از ۱۹ تا ۲۱ هزار مگاوات انرژی برق را تولید می‌کند اما آمارها نشان می دهد نیاز واقعی این کشور بیش از ۳۰ هزار مگاوات است. به گزارش السومریه نیوز این در حالی است که گفته می شود قرار است به زودی خط انتقال ترکیه به عراق نیز مورد بهره برداری قرار گیرد. بر این اساس خطوط انتقال با توجه به نیاز عراق به انرژی آماده بهره برداری بوده و تنها موضوع توافق بر سر میزان انرژی انتقالی و قیمت آن است.
رقابت کشورهای منطقه برای گرفتن سهم بازار عراق و همچنین سرمایه گذاری در زیرساخت های کشور به واسطه اهمیت ژئوپلتیکی این کشور نشان می دهد که با نزدیک شدن به دوران پساکرونا کشورهای همسایه نگاه ویژه و برنامه ریزی بلندمدتی نسبت به آینده صادرات انرژی دارند. در حوزه گاز اخیرا کشور قطر با بهره گیری از حوزه مشترک پارس جنوبی و از آن گاز استخراج کرده و به کشورهای دیگر صادر می کند و در همین راستا وزیر برق عراق و وزیر انرژی قطر مذاکراتی را در خصوص انتقال گاز از دوحه به بغداد برای رفع کمبود برق عراق انجام دادند که موضوع اصلی آن درباره مسائل لجستیکی مربوط به انتقال گاز از طریق بنادر قطر به عراق بود. به گزارش بغدادالیوم مقامات عراقی تاکید بر آن دارند که جایگزینی برای گاز ایران وجود ندارد. اما در صورت پیشنهاد بهتر و با صرفه تر قطر و با توجه به استخراج از پارس جنوبی، رقابت دوحه می تواند صادرات ایران را تحت تاثیر قرار دهد. اما به باور برخی کارشناسان قطع وابستگی عراق به گاز ایران نیازمند زمانی بلندمدت و فراهم کردن مقدمات است و قطر تنها از طریق ال ان جی قادر به صادر کردن گاز به عراق خواهد بود.
در همین حال ریاض نیز یکی از کشورهایی است که تصمیم به افزایش تولید گاز گرفته است. به گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا تولید گاز طبیعی عربستان سعودی در یک دهه ۳۰ درصد رشد کرده و در سال ۲۰۲۰ به رکورد ۱۱ میلیارد فوت مکعب در روز رسید. آرامکوی سعودی اولویت دادن توسعه میادین گازی غیرمرتبط با نفت که اکثر آنها فراساحلی هستند را شروع کرده است. در سال ۲۰۰۰ عربستان سعودی هیچ تولید گاز غیرمرتبط نداشت اما توسعه منابع گازی سهم آنها از کل تولید گاز در سال ۲۰۲۰ را به ۴۶ درصد افزایش داد. آرامکوی سعودی علاوه بر این که افزایش ظرفیت تولید نفت از پایین ۱۲ میلیون بشکه فعلی به ۱۳ میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۲۷ را هدف گرفته است، افزایش تولید گاز طبیعی را هم هدف گرفته تا برای تولید داخلی برق، به جای سوزاندن نفت گاز بیشتری مصرف کند.
عراق همچنین به محلی برای رقابت های قدرت های فرامنطقه ای از جمله آمریکا، روسیه و چین نیز تبدیل شده است. حدود یکسال و نیم پیش بود که مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق طی سفر به آمریکا سه قرارداد با شرکت های معتبر آمریکایی برای حمایت از اقتصاد، تامین مالی طرح های بزرگ و توسعه بخش برق را امضا کرد. در همین حال عراق نیز به حلقه اصلی راهبرد یک کمربند و یک جاده چین تبدیل شده و راهبرد دولت چین برای نفوذ از طریق سرمایه گذاری در عراق به عنوان یکی از منابع اصلی تامین انرژی پایدار در همین راستا است. شرکت های روسی”لویک اویل” و “گاز پروم” هم با امضای قراردادهای بلند مدت در عراق حضور دارند.
لغو موثر تحریم ها راهکار ورود جدی ایران به بازارهای انرژی
بی شک در سالهای اخیر ظرفیت عظیم صادرات ایران در حوزه های گوناگون انرژی مغفول مانده و عدم حضور در این بازارها فرصت را برای دیگر بازیگران مهیا کرده است. هزینه های سنگین دور زدن تحریم ها موجب شده تا فروش محصولات کمتر به صرفه و حتی خرید در شرایط تحریمی به نفع طرف مقابل باشد. در همین حال کارشناسان بر این باورند همین وضعیت سبب شده تا سود مشتری از آشفته‌تر شدن وضعیت ایران بیشتر باشد؛ اینکه تحریم‌ها همچنان باقی بماند و ایران مجبور باشد نفتش را با قیمت نازل‌تر از میزان کنونی آن بفروشد.
بنابر آمارها درحال‌حاضر ایران تقریبا به نیمی از ظرفیت صادراتی خود دست پیدا کرده و به نظر می‌رسد با توجه به تجربه هشت سال قبل بازگشت به بازار، این امکان وجود دارد که با رفع تحریم‌ها در کمتر از دو ماه به ظرفیت کامل تولید (۳.۸ میلیون بشکه) و صادرات (۲.۵میلیون بشکه) در روز برسد. در روزهای اخیر مذاکرات وین سیگنال هایی را به بازار نفت داده است و به نظر می رسد با نزدیک شدن به توافق کشورهای صادرکننده نفت خود را برای حضور ایران در این بازار آماده می کنند. بازاری که می تواند با رفع تحریم موثر تحریم ها فرصت مناسبی را در اختیار جمهوری اسلامی ایران به منظور صادرات دیگر فرآوردهای نفتی، پتروشیمی، گاز، برق و غیره قرار دهد.
