چرا با وجود پوشش نسبتاً خوب واکسیناسیون و کشندگی کمتر اومیکرون نسبت به سویه دلتا یکبار دیگر آمار مرگ و میرهای کرونایی به بالای دویست نفر در روز رسید؟
شاید ایران جزو معدود کشورهایی باشد که شش پیک از شیوع کرونا را تجربه کرده است، پیک‌هایی که یکی پس از دیگری آمدند تا جان بیش از ۱۳۶ هزار انسان را بگیرند، سهم عمده این فوتی‌ها هم برای پیک پنجم بود، جایی‌که سویه‌ی دلتا سبب شد مرگ بیش از ۷۰۰ نفر در روز رقم بخورد؛ با این وجود به مدد سرعت گرفتن عملیات واکسیناسیون و روند نزولی شدن شیوع ویروس، ۲۲ آذرماه سال جاری تعداد فوتی‌ها بعد از مدت‌ها به زیر ۵۰ نفر در روز رسید، تا آهسته آهسته زمزمه بازگشایی‌ها و رفع محدودیت‌ها شنیده شود. اما همان روزها دنیا درگیر سویه‌ی دیگری از کرونا شده بود، سازمان بهداشت جهانی نام اومیکرون را برای آن انتخاب کرد و تنها بعد از یک وقفه چند ماهه سند پیک ششم کرونا در ایران به‌نام اومیکرون زده شد.
برگشت به مرگ‌ومیر چند صد نفری
در روزهایی که ایران داشت آرامش بعد از حملات مکرر سویه دلتا را سپری می‌کرد بسیاری از کشورهای دنیا از جمله کشورهای اروپایی و آمریکا گرفتار اومیکرون شدند، از همان موقع زمزمه‌های پیدا شدن سروکله این ویروس در ایران و آغاز پیک ششم به‌گوش می‌رسید، اتفاقی که بلاخره رخ داد اما با یک فاز تاخیری نسبت به کشورهای دیگر، درباره اینکه چرا اومیکرون دیرتر از کشورهای دیگر خودش را در ایران نشان داد مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد کرونا قبل‌تر در گفت‌وگویی به خبرآنلاین گفته بود: «به‌نظر می‌رسد با توجه به وضعیتی که در پیک پنجم داشتیم، فعلا آمار مرگ و میرها پایین باشد. در پیک پنجم واقعا وضعیت وحشتناکی را پشت سر گذاشتیم، شخصا طی ۴۵ سال کار طبابت آن‌قدر جواز فوت صادر نکرده بودم که در آن ایام انجام دادم، بدترین تجربه بود و متاسفانه فوتی‌های زیادی داشتیم، با توجه به آن میزان از ابتلا، در حال حاضر آمارها پایین است، اما ایمنی گله‌ای پیش آمده تاثیرگذاری موقتی دارد، با هر سویه جدید ممکن است باز به همان آمارهای زیاد ابتلا و مرگ و میر برسیم.»
حالا آمار و ارقام در پیک ششم نشان از پیش‌بینی درست مینو محرز دارد، تجربه شناسایی ۳۸ هزار بیمار جدید در یک روز و افزایش موارد مرگ‌ومیر روزانه بیش از ۲۰۰ نفر در پیک ششم نشان می‌دهد نه اومیکرون آن ویروس سرو ساکتی بود که گفته می‌شد و نه ایمنی گله‌ای ایجاد شده توانست جلوی جولان آن را بگیرد، این درحالی‌ست که حتی برخی به ناکارآمد بودن واکسیناسیون هم اشاره می‌کنند و معتقدند تمام هیایوی واکسن‌ها علیه کرونا با شیوع سویه اومیکرون و افزایش فوتی‌ها به فراموشی سپرده شد. اما به راستی چرا با وجود پوشش نسبتا خوب واکسن و کشندگی کمتر اومیکرون تعداد موارد فوتی‌ها در همه دنیا از جمله در ایران افزایش پیدا کرد؟
بیشتر فوتی‌ها واکسن نزده‌اند
پرسش طرح شده را با رئیس بخش عفونی بیمارستان لقمان حکیم درمیان گذاشتیم، دکتر شروین شکوهی به خبرآنلاین می‌گوید: «چه کسی گفته بود اومیکرون کشندگی ندارد؟ آن‌هایی که هیچ دیتایی نداشتند و آمدند در تلویزیون چنین چیزی گفتند روی چه حسابی این حرف را زدند، شما تا حالا دیده‌اید من بگویم اومیکرون مانند یک سرما خوردگی ساده است، همیشه گفته‌ام این ویروس بسیار مهم است، خیلی از حرف‌ها در رسانه سبب سهل‌انگاری بیشتر مردم می‌شود و متاسفانه این اتفاق افتاد.»
او ادامه می‌دهد: «اگر چنانچه الان میزان کشندگی این ویروس کم است، درصد قابل توجهی از آن به‌خاطر همین واکسن‌ها است که تزریق شدند. البته که ویروس تغییراتی داشته اما به این معنا نیست که کسی را نمی‌کشد، مثلاً اگر قبلاً از هر صد نفر یک نفر را می‌کشت اما الان از هر دویست نفر یک نفر را می‌کشد. بنابراین یکی از دلایل کم بودن مرگ‌ومیرها نسبت به تعداد زیاد بیماران واکسن است.»
در واکنشی دیگر دکتر شاهین قاسمی، متخصص بیماری‌های عفونی بیمارستان عرفان به خبرآنلاین می‌گوید: «وقتی شرایط کشور آبی شد و رنگ قرمز از نقشه ایران رفت انگار همگی یک جورهایی وضعیت را رها کردند، اومیکرون هم که واگیری به شدت بالایی دارد در نتیجه سریع گسترش پیدا کرد، بنابراین سهل‌انگاری نسبت به وضعیت موجود در افزایش موارد ابتلا و بستری تاثیر داشت.»
او ادامه می‌دهد: «اگرچه تغییرات ویروس سبب شده واکسن‌های موجود اثرگذاری کمتری بر اومیکرون داشته باشند، اما همچنان تاثیر خودشان را دارند، بنابراین چون اثر واکسن‌ها صفر نیست حتما توصیه به تزریق واکسن می‌شود. الان هم بیشتر مرگ‌ومیرها در افرادی هست که سه دز کامل را تزریق نکردند. امروز تعداد کمی از افرادی که هر سه دز را تزریق کرده‌اند درصورت مبتلا شدن نیاز به بستری دارند، اگر از ۱۰۰ بیمار بستری شده بپرسیم شاید اندازه تعداد انگشتان یک دست هم نباشند که سه دز واکسن تزریق کرده باشند. بنابراین واکسن‌ها به‌شدت موثر بوده‌اند.»
واکسن‌زده‌ها بی‌پروا شدند
همچنین حسین کرمانپور، رئیس اورژانس بیمارستان سینا با بیان اینکه «حداقل درباره بیمارستان خودمان بیشتر فوتی‌ها از افراد واکسن نزده هستند.» به خبرآنلاین می‌گوید: «دلیل افزایش فوتی‌ها حتی از میان واکسن زده‌ها بی‌پروا شدن افراد واکسن زده است، واکسن کرونا در تمام دنیا فقط مجوزهای اضطراری گرفتند بنابراین واکسن زدن به معنای رویین‌تن شدن نیست، اما وقتی من با افراد واکسن زده و مبتلا شده صحبت می‌کنم متوجه بی‌پروایی آن‌ها می‌شوم، آن‌ها گمان کردند چون واکسن زده‌اند می‌توانند بروند در یک جمع بزرگی حاضر شوند، بروند زیارت در مشهد یا جشن تولد و عروسی برگزار کنند، من از روز اول هم خاطرم نیست که کسی گفته باشد افراد با تزریق واکسن مبتلا نمی‌شوند، بلکه گفتند واکسن به عنوان یک اصل پیشگیری است برای اینکه شما را از مرگ و ابتلای بد نجات دهد، اما شاید اطلاع رسانی‌ها اشتباه شد طوری‌که برخی گمان کردند واکسن زدن به معنای مبتلا نشدن است. بنابراین این افراد هم پوشش ماسک را کم کردند و هم فاصله فیزیکی را رعایت نکردند و در تجمع‌ها حاضر شدند.»
قبل‌تر هم مینو محرز درباره شیوع اومیکرون و احتمال افزایش موارد بستری و مرگ‌ومیرها به خبرآنلاین گفته بود: «درباره شیوع اومیکرون اگر رعایت پروتکل‌های بهداشتی فراموش شود، همان مشکلات پیک‌های سابق پیش خواهد آمد، متاسفانه برخی‌ها استفاده از ماسک را فراموش کرده‌اند، درحالی‌که هنوز هم ماسک، شستن دست‌ها و توجه به فاصله اجتماعی مهم‌ترین فاکتورهای پیشگیری از ابتلا به کرونا محسوب می‌شوند. تجربه دنیا نشان داده کسانی که واکسن زده‌اند کمتر دچار مرگ‌ومیر ناشی از ابتلا به اومیکرون شده‌اند.»
خبری از محدودیت‌ها نیست
درکنار کاهش اثر واکسن‌ها علیه سویه اومیکرون و کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی این‌بار برخلاف حمله‌ی سویه‌های قبلی هیچگونه محدودیت کرونایی در زمان شیوع اومیکرون وجود نداشت و همین مسئله هم علیرغم پوشش واکسیناسیون و کشندگی کمتر اومیکرون، به افزایش موارد ابتلا کمک کرد تا با بالا رفتن تعداد موارد بستری شده به تعداد موارد فوتی‌ها اضافه شود. دراین‌باره رئیس بخش عفونی بیمارستان لقمان حکیم در ادامه گفت‌وگوی خود به خبرآنلاین می‌گوید: «امروز اصلاً محدودیتی وجود ندارد، خیلی‌ها گمان می‌کنند ما بدون محدودیت می‌توانیم این بیماری را جمع کنیم، درحالی‌که اینطوری نیست، محدودیت برای این بیماری لازم است، بدترین کشور در اینباره آمریکا و اروپایی‌ها هستند که ما می‌خواهیم از آن‌ها پیروی کنیم و مدرسه و دانشگاه‌ها را باز کنیم، رستوران‌ها الان همگی باز هستند و هواپیماها با این تعداد مسافر در حال پرواز هستند، انگار نه انگار که ویروسی وجود دارد، اگر بخواهیم مرگ‌ومیر را کم کنیم و تعداد بیماران کمتر شود باید محدودیت وجود داشته باشد، ضمن اینکه اصلاً بحث مرگ‌ومیرها را کنار بگذارید، عوارض طولانی مدت این بیماری وحشتناک است، اگر بخواهیم این موارد کم شود باید میان انسان‌ها فاصله اجتماعی بگذاریم و تجمعی وجود نداشته باشد. هواپیماها برای انتقال ویروس خطرناکترین جای دنیا هستند، رستوران‌ها در این مدت باید فقط بیرون‌بر شوند، این دو مورد خطرناکترین جاها برای انتقال ویروس هستند که همچنان برقرارند، اگر این دو مورد خوب کنترل شوند مطمئناً تعداد بیماران ما نصف می‌شوند.»
شاید دو هزار نفر فوت می‌کردند
آن‌طورکه به‌نظر می‌رسد اگرچه ممکن است از اثرگذاری واکسن‌های موجود در مواجهه با اومیکرون کم شده باشد اما همچنان این واکسن‌ها موثر هستند، اما تصور اینکه اومیکرون یک ویروس سرماخوردگی ساده است سبب شد در روبه‌رو شدن با شیوع این ویروس سهل‌انگاری ایجاد شود طوری‌که رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی از معدل مطلوب کمتر شد، در چنین شرایطی سرایت‌پذیری فوق‌العاده بالای این ویروس سبب شد تعداد موارد ابتلا به شدت افزایش پیدا کند و به نسبت این افزایش تعداد فوتی‌ها هم بیشتر شود، دراین‌باره دکتر قاسمی می‌گوید: «در سویه دلتا از هر ۱۰۰ نفر یک نفر فوت می‌کردند، اما در سویه اومیکرون ما در مورد ۱۰۰ نفر مبتلا صحبت نمی‌کنیم این ویروس شیوع بسیار زیادی دارد، اگر تهاجم این ویروس به ریه مانند دلتا بود شاید الان به جای دویست نفر دوهزار نفر فوت می‌کردند چراکه سرایت اومیکرون خیلی خیلی بیشتر از دلتا است.»
