هراس مشترک «نئو دلواپسان» وطنی و آمریکایی / واپسین تلاش های مخالفان احیای برجام در تهران و واشنگتن
آخرین خبرها حکایت از آن دارد که مذاکرات احیای برجام در وین در سطح فنی جمع شده و اکنون زمان اتخاذ تصمیمات سیاسی فرا رسیده، کاری که راسا مذاکره‌کنندگان نمی‌توانند انجام دهند و باید این تصمیات در سطح سیاسی و در پایتخت‌ها گرفته شود.
دو نقطه اختلاف همچنان در این شرایط وجود دارد، از جمله یک “ضمانت اقتصادی” در صورتی که دولت آینده آمریکا نقض عهد ترامپ را تکرار کند. یکی دیگر از منابع نزدیک به مذاکرات گفت: موضوع دیگر وضعیت سپاه و حذف نام آن از لیست سیاه آمریکا است.
شرط آمریکا برای حذف سپاه از لیست سیاه
به گفته افراد درگیر در این مذاکرات، اگر ایران متعهد به مهار سیاست منطقه‌ای خود شود و از هدف قرار دادن آمریکایی‌ها خودداری کند، آمریکا سپاه را از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی آمریکا حذف می‌کند. اگر ایران به توافق پایبند نباشد، این نامگذاری ممکن است دوباره اعمال شود. جلسه غیر علنی کنگره با نماینده آمریکا در امور ایران نیز نشانه‌ای از تصمیم واشنگتن برای تصمیم‌گیری‌های نهایی است. «راب مالی» با حضور در جلسه غیرعلنی کنگره، گزارشی از مذاکرات وین ارائه داده است.
در این جلسه که به ریاست «باب منندز» برگزار شد، «راب مالی» نماینده واشنگتن در امور ایران و «برت مک گورک»، هماهنگ‌کننده کاخ سفید در امور خاورمیانه و شمال آفریقا ضمن ارائه گزارشی از مذاکرات وین، تلاش کردند تا از هر اقدامی برای ممانعت از توافق دولت بایدن با ایران، جلوگیری کنند.
زمان تصمیم‌های سخت
پیش‌بینی‌ها و اظهار نظرهای متفاوتی در این زمینه از سوی کارشناسان و صاحب‌نظران سیاسی عنوان می‌شود. اما در آخرین اظهار نظرها از سوی واشنگتن، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که «واشنگتن آماده تصمیم‌های سخت برای بازگرداندن برنامه هسته‌ای ایران به محدوده‌های تعیین شده در توافق برجام است.»
همچنین “ند پرایس، در کنفرانس خبری، در پاسخ به سؤالی درباره احتمال خارج کردن سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی گفت: «ما در معرض دید عموم مذاکره نمی‌کنیم و درباره اینکه چه تحریم‌هایی برداشته می‌شود، صحبت نخواهیم کرد. »
او گفت که در این بین دو موضوع اساسی وجود دارد. یکی گام‌های هسته‌ای که ایران باید بردارد و دیگری اقداماتی که آمریکا برای کاهش تحریم‌ها در صورت رسیدن به توافق برای بازگشت دو جانبه به تعهدات برجام، باید انجام دهد.
ند پرایس در دفاع از بازگشت به برجام گفت که «زمان گریز هسته‌ای» ایران در زمانی که به تعهداتش در برجام عمل می‌کرد به مراتب طولانی‌تر از شرایط فعلی بود. پرایس گفت: «در مذاکرات با ایران در هفته‌های اخیر پیشرفت‌های عمده‌ای صورت گرفته است، اما می‌خواهم روشن کنم که رسیدن به توافق، نه قریب الوقوع است و نه حتمی و آمریکا هم سناریوهای بازگشت دو جانبه به تعهدات برجام را در نظر دارد و هم برای سناریوی عدم بازگشت به برجام آماده می‌شود.»
دلواپسان آمریکایی
در همین حال آخرین اخبار حکایت از آن دارد که برخی از نمایندگان کنگره در تلاش هستند از هر اقدامی برای ممانعت از توافق دولت «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا با ایران جلوگیری کنند. از جمله «بن کاردین»، یکی از نمایندگان دموکرات در مجلس سنای آمریکا خواستار به تعویق افتادن توافق با ایران در مذاکرات وین شده و گفته که با «جو بایدن» در این خصوص رایزنی خواهد کرد.
وی که عضو ارشد دموکرات در کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا است در مصاحبه‌ای با پایگاه هیل گفته که بهتر است که مذاکرات را تا زمان حصول یک «توافق قوی‌تر» به تعویق انداخت.
باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا نیز از جمله دیگر اعضای ارشد حزب دموکرات است که به توافق با ایران به دیده شک می‌نگرد. منندز یکی از چهار نماینده دموکراتی بود که در سال ۲۰۱۵ به توافق هسته‌ای برجام رأی منفی داد.
پاسخ به ابتکارات
درمقابل در کشورمان اعلام کرده‌اند که منتظر پاسخ امریکا هستند. همچنین رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی نوروزی خود با تأکید بر ادامه اقدامات برای رفع تحریم‌ها، تاکید کردند : «کسانی که در این زمینه در حال تلاش هستند، کار خود را دنبال کنند. »
بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران معتقدند از آنجا که فرمایشات و تصمیمات رهبر انقلاب اسلامی در کشورمان «فصل‌الخطاب» تصمیم‌گیری‌های کلان جمهوری اسلامی تلقی می‌شود، می‌توان دریافت که ایران به جمع‌بندی در این زمینه دست یافته است و اکنون منتظر جمع‌بندی مذاکرات از سوی مذاکره‌کنندگان غربی است.
حسین‌امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه نیز در گفت‌وگوی تلفنی با همتای عراقی خود به نحوی به این مسأله اشاره کرده و خود با بیان اینکه به مرحله نهایی توافق در وین نزدیک هستیم، تصریح کرد که «آمریکا باید حسن نیت ادعایی خود را در عمل نشان دهد. » وی افزود: ایران «ابتکاراتی» را به طرف آمریکایی پیشنهاد داده و تهران اکنون منتظر پاسخ آمریکاست.
کمیته ۵ نفر دلواپسان داخلی
در همین حال به نظر می‌رسد که مخالفان داخلی برجام نیز تمام تلاش خود را برای مخالفت با امضای برجام به کار گرفته‌اند. این درحالی است که از منظر کارشناسان سیاسی اکنون جبهه گسترده مقابله با برجام دوره روحانی، اکنون به کمیته پنج نفره پایداری‌ها در مجلس تقلیل وزن داده است فعالیت‌های منسجم‌تری را دنبال می‌کند.
یکی از مخالفان جدی مذاکرات وین سعید جلیلی در ائتلاف با نمایندگان جبهه پایداری در مجلس است و گفته می‌شود سیدمحمود نبویان، نصراله پژمان فر و جواد کریمی قدوسی، کمیته‌ای پنج نفره ضداحیای برجام تشکیل داده‌اند.
محمود عباس‌زاده مشکینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز با بیان اینکه «اکنون زمان اتخاذ تصمیمات سیاسی درباره مذاکرات است»، گفت: ما زیر بار توافق بد نمی‌رویم بدان معنا که امتیاز بدهیم اما در ازای آن چیزی بدست نیاوریم.
وی ادامه داد: در این بین غربی‌ها با ایجاد فضای روانی به دنبال گرفتن امتیاز بیشتر از ما هستند منتها ما امتیاز بیشتر نمی‌دهیم. خطوط قرمز ایران مشخص است که در رأس همه آنها، دادن تضمین است. بدون تضمین، توافق فایده‌ای ندارد پس اگر در این زمینه مقاومتی وجود دارد باید شکسته شود.
تردیدهای برجامی
روایت ها از وین حکایت از آن دارد که احیای برجام به خط پایان نزدیک شده اما هنوز طرفین نتوانستند به توافق اصلی دست یابند. مخائیل اولیانوف نماینده ارشد روسیه در مذاکرات هسته‌ای وین نیز در توئیتی نوشت: ایران و آمریکا برای نهایی کردن مذاکرات وین در زمینه احیای توافق هسته‌ای باید راه‌حلی قابل قبول دوجانبه برای آخرین موضوع باقی‌مانده پیدا کنند.
اما برخی از صاحب‌نظران و کارشناسان مسائل سیاسی بر این باورند که حتی در صورت دستیابی به این توافق، حفظ آن برای دو طرف از احیای برجام هم دشوارتر خواهد بود.
گفته می‌شود دولت بایدن به کنگره اطلاع داده است که به ایران و شرکای بین‌المللی خود از جمله روسیه برای هفت فعالیت هسته‌ای غیرنظامی که تهران برای ساخت برنامه هسته‌ای خود استفاده می‌کند، معافیت داده است اما جمهوری‌خواهانی چون کروز با چنین معافیت‌های مخالف هستند.
علاوه بر این، ۴۹ نفر از ۵۰ جمهوری خواه در سنا به بایدن، دموکرات‌ها و جامعه بین‌المللی گفتند که توافق با ایران بدون حمایت گسترده کنگره دوام نخواهد آورد.
در این شرایط بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای ایران به عقب باز می‌گردد و در شکل احتمالی خود، این توافق مزایای اقتصادی کوتاه مدت قابل توجهی برای ایران به دنبال خواهد داشت و به ایران فرصت می‌دهد تا آزادانه نفت خود را بفروشد و دوباره به سیستم مالی جهانی متصل شود. تهران نیز به نوبه خود تولید اورانیوم غنی شده و آزمایش سانتریفیوژهایش را محدود خواهد کرد و بازرسی‌های بین‌المللی تقویت شده را می‌پذیرد.
هنری روم، تحلیلگر مسائل ایران در گروه اوراسیا در این باره گفت: تردیدها در مورد دوام این توافق ممکن است کسب‌وکارها را متقاعد کند که از ایران دوری کنند و علاقه تهران به حفظ این توافق و هزینه‌های خروج آمریکا از آن را کاهش دهد.
وی افزود: اگرچه دولت بایدن در ابتدا قصد داشت از احیای توافق به عنوان بستری برای مذاکرات آتی با ایران استفاده کند، اما این چشم انداز مبهم به نظر می‌رسد، به خصوص اگر توافق نتواند منافعی را که ممکن است بسیاری از ایرانی‌ها انتظارش را دارند به همراه داشته باشد.
