ایسنا نوشت: وزیر امور خارجه گفت که برای ایران قابل قبول نیست که کشور دوست و همسایه‌اش با سد سازی تاثیر منفی بر روی شرایط زیست محیطی منطقه گذاشته و مشکلاتی را برای ما و سایر مردم منطقه ایجاد کند.
حسین امیرعبداللهیان در جلسه علنی امروز مجلس شورای اسلامی و در پاسخ به سوال جلال محمودزاده در خصوص علت عدم انجام اقدامات لازم در خصوص سدسازی‌های بی‌رویه ترکیه بر روی رودخانه دجله و ارس بیان کرد: برای جمهوری اسلامی ایران قابل قبول نیست که کشور دوست و همسایه ما ترکیه اقداماتی در حوزه سد سازی انجام دهد که شرایط زیست محیطی منطقه را دچار اشکال کرده و مشکلاتی را برای مردم ما و منطقه ایجاد کند و از سویی دیگر بر روی میزان ورودی آب به کشور ما تاثیر منفی بگذارد.
وی ادامه داد: در ۸ ماه گذشته حداقل دو بار به صورت حضوری و چندین بار در تماس تلفنی این موضوع را از وزیر امور خارجه ترکیه پیگیری کردم. علی‌رغم اینکه هیچ قرارداد دو جانبه‌ای بین تهران و آنکارا در زمینه همکاری‌های آب وجود نداشت در طول چهار ماه گذشته با رایزنی‌های صورت گرفته قرار است کمیته مشترک آبی بین دو کشور تشکیل شود.
امیرعبداللهیان در ادامه اظهار کرد: در پاسخ به پیگیری‌های ما، ترکیه تاکید دارد که سد سازی‌ها در مناطق کوهستانی بوده و صرفا برای استفاده برق آبی است اما ما جلساتی را در وزارت نیرو با کارشناسان داشتیم و ابهامات زیاد و جدی برای ما وجود دارد، به گفته کارشناسان مخازنی که برای استفاده برق آبی ایجاد می‌شود نیاز نیست که خیلی بزرگ و عمیق باشد. صرفا باید مقداری آب جمع شده تا بتواند توربین‌ها را به حرکت در آورد. ما این ابهامات را به وزیر امور خارجه ترکیه انتقال دادیم و آنها در پاسخ گفتند ما هیچ نیازی به این آب نداریم و در زمستان آن را ذخیره کرده و تابستان آن را رهاسازی می‌کنیم.
وی تصریح کرد: برای اولین بار در طول تاریخ در طول چهار ماه گذشته گام‌های لازم برای تشکیل کمیته مشترک آبی بین ایران و ترکیه برداشته شده است و در سه ماه گذشته هیاتی از وزارت خارجه و وزارت نیرو به ترکیه رفتند و قرار است به زودی هیات ترکیه‌ای به تهران بیایند. از نظر فنی و حقوقی همچنان ابهاماتی وجود دارد که ما آن را با جدیت دنبال خواهیم کرد. از مجلس شورای اسلامی نیز انتظار داریم از ظرفیت دیپلماسی پارلمانی استفاده کرده و به کمک ما که دستگاه اجرایی هستیم بیاید. تشکیل این کمیته آبی می‌تواند مانع انجام اقداماتی شود که به کشاورزی و محیط زیست کشور و منطقه آسیب وارد کند.
وزیر امورخارجه در ادامه تاکید کرد: ما هیچ اختلاف نظری در موضوع آب با هیچکدام از افرادی که این موضوع را دنبال می کنند، نداریم. در بحث سدسازی های ترکیه و تاثیر منفی که بر روی ورودی آب دجله و فرات برای کشور ما داشته، گفت وگوهای مفصلی با طرف های ترک صورت گرفته است. در دولت جدید اقدامات جدی در این زمینه انجام شده و شخص رئیس جمهور به بنده و وزیر نیرو دستور دادند با جدیت این موضوع را دنبال کنیم.
امیرعبداللهیان افزود: ما نیز از توضیحات طرف ترک قانع نشده ایم. با مجلس هم صدا این موضوع را دنبال می کنیم تا منافع کشور مخدوش نشود. این سدسازی هم ایران و هم عراق را متضرر می کند. اگر ترکیه عضو کنوانسیون ۱۹۹۷نیویورک بود می توانستیم از طریق شکایت بین المللی این موضوع را دنبال کنیم اما نیست. از طریق کمیته مشترک آبی مرزی این موضوع را با جدیت دنبال خواهیم کرد.
از هیات حاکمه افغانستان در مورد هیرمند رضایت نداریم
وزیر امور خارجه با اشاره به اختلافات موجود میان ایران و هیات حاکمه افغانستان در خصوص حق آبه ایران از رودخانه هیرمند گفت: از هیات حاکمه موقت افغانستان در موضوع رودخانه هیرمند رضایت نداریم.
وی در پاسخ به پرسش نماینده زابل، و زهک، هیرمند، نیمروز و هامون درباره علت عدم اقدام جدی در خصوص رودخانه‌های مرزی از جمله هیرمند اظهار کرد: در موضوع هیرمند از هیات حاکمه افغانستان رضایت نداریم با این حال در گفت‌وگوهایی که با سرپرست وزارت خارجه افغانستان داشته‌ایم توانسته‌ایم چندین مرتبه در مذاکرات دیپلماتیک و همچنین در عرصه رسانه‌ای این عبارت را که حق جمهوری اسلامی ایران در خصوص حق آبه رودخانه هیرمند محفوظ است مورد تاکید قرار دهیم.
وی با اشاره به برگزاری نشست کمیسارای مرزی ایران و افغانستان خاطرنشان کرد: این نشست چندی پیش و در دوره سرپرستی هیات حاکمه موقت افغانستان برگزار شد و بالاخره بخشی از آب سد کمال‌خان آزادسازی شد.
وزیر امور خارجه کشورمان گفت: در این زمینه با وجود کارشکنی‌هایی که در افغانستان انجام شده تلاش‌های زیادی از سوی جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته است. ما وقتی که آب سد کمال‌خان پر شد درخواست بازگشایی این سد را مطرح کردیم اما افغانستانی‌ها اعلام کردند که به جهت اینکه مسیر این سد لایروبی نشده است اگر آب در مسیر رها شود این آب بازگشت داده شده و توربین‌های موجود در مسیر را تخریب می‌کند؛ در این خصوص ما اعلام آمادگی کردیم که این لایروبی را انجام خواهیم داد و دولت مربوطه در وزارت نیرو در این خصوص ماموریتی داد اما طرف افغانستانی با مخالفت با این موضوع اعلام کرد که خودمان امکانات انجام لایروبی را داریم اما سه میلیون دلار در این زمینه اعتبار لازم است. این پول را به ما بدهید تا خودمان موضوع را پیگیری کنیم.
امیر عبداللهیان تاکید کرد: نکته مهم و مثبت این است که هیات حاکمه موقت افغانستان پذیرفته که باید این حقآبه را به جمهوری اسلامی ایران بدهد و الان کمبود آب را دلیل این مسئله عنوان می کنند، اما باید به این نکته اشاره کنم که این موضوع برای ما یکی از شاخص ها و مصادیق راستی آزمایی هیات حاکمه موقت افغانستان است که آیا در موضوع حقآبه آب از هیرمند صادقانه و طبق قرارداد ۱۳۵۱ عمل خواهند کرد؟ این یکی از شاخص ها برای نحوه تعامل در آینده با این هیات است.
وی افزود: در کنار اقداماتی که ما در دستگاه دیپلماسی وظیفه داریم انجام دهیم، طرحی وجود دارد درخصوص رویین تن سازی سیستان که یک موضوع داخلی است و ما وظیفه خود را در قبال آب هیرمند انجام خواهیم داد، اما در مورد هیرمند به جهت اینکه قرارداد رسمی داریم اگر تخلفی انجام شود می‌توانیم از مجامع بین المللی پیگیری کنیم، اما الان در نطقه ای قرار داریم که طرف افغانستانی نسبت به حقآبه ما اعتراف می کند و می گوید این کار را انجام می دهد. ما در این مسیر توافقاتی داشتیم الان فصل آبی سال رو به پایان است، ولی امیدواریم با تلاش هایی که انجام می شود بتوانیم در ادامه در سال آبی آینده با مشکلی مواجه نباشیم و تا آن زمان همه تمام اقداماتمان را انجام خواهیم داد.
وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: البته علی رغم پیگیری ها، دو هفته پیش در تماس تلفنی با سرپرست وزارت خارجه افغانستان گفتم کارشناسان ما قرار است از رودخانه بالادستی سد کجکی بازدید کنند. تا الان هیات حاکمه موقت افغانستان در عمل کمکی نکرده است، اما آقای متقی سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان قول داد تا کمتر از چند هفته امکان این بازدید را فراهم کند؛ بنابراین امیدوارم طرف افغان در این موضع حساسیت ها، نگرانی و جدیت جمهوری اسلامی ایران را درک و نسبت به آنچه قبول دارد بر مبنای قرارداد ۱۳۵۱ و توافقاتی که وجود دارد، با جدیت و متعهدانه عمل کند.
امیرعبداللهیان تاکید کرد: موضوع قرارداد هیرمند و قرارداد ۱۹۷۳ یک قرارداد ثبت شده بین المللی و رسمی بین جمهوری اسلامی ایران و افغانستان است، از این منظر در دستگاه دیپلماسی خرسندیم هیات حاکمه موقت افغانستان برداشت و درک درستی نسبت به این موضوع دارد. کما اینکه آنها در توضیحاتی که ارائه می دهند به دلیل ناهماهنگی ها و برخی آشفتگی ها در وضعیت فعلی افغانستان برخی اقدامات در این زمینه انجام نشده است و اگر انحرافاتی ایجاد شده عواملی در آن دست داشتند، اما ما آب را آزاد کردیم.
وی افرود: ما به دلیل وجود قرارداد رسمی قرار گذاشتیم با توجه به ابراز حسن نیتی که طرف افغانستانی در این موضوع داشته، از مسیر هماهنگی های دوجانبه تشکیل کمیساریای مشترک بین دو کشور که مرحله اول آن انجام شده است، همه اقداماتی که ما را مطمئن کند آب به سمت ایران می آید و دقیقا میزان حقابه ما دریافت می شود و طبق توافق حتی اگر بیشتر از حقآبه ایران بتوانند به ما بدهند که مکانیزمی نیز برای آن پیش بینی شده که با جدیت دنبال می شود.
وزیر امورخارجه تاکید کرد: چنانچه هیات حاکمه موقت افغانستان قادر به اجرای این مسئله نباشد، ما از تمام مسیرهای قانونی دیپلماسی و بین المللی استفاده خواهیم کرد، بنابراین یکبار دیگر از نمایندگان و آقای دهمرده که تلاش های زیادی در این مورد انجام داده اند، انتظار داریم در این مسیر به ما کمک کنند. ما مذاکرات فشرده ای در سطوح مختلف با مقامات فعلی افغانستان داریم و بدانید یکی از اصلی ترین موضوعات ما با طرف افغانستانی در حوزه منافع ملی، آب است. مسئله حقآبه ایران یکی از مصادیق راستی آزمایی نسبت به نحوه تعامل ایران با هیات حاکمه موقت افغانستان است که نقش تعیین کننده در سیاست های راهبردی نسبت به این موضوع خواهد داشت.
