سروش محلاتی : کدام فقیهی فتوا داده عکس روی سنگ قبر باید محجبه باشد؟ / بخشی از نهی از منکرهای امروز، مصداق منکر است

سروش محلاتی، استاد دروس خارج حوزه علمیه قم تصریح کرد: اگر بخواهیم منکر را بر اساس اهمیت انتخاب و بر اساس آن جامعه را مورد ارزیابی قرار دهیم کافی است که به نهج البلاغه مراجعه کرده و شاخصه‌های لازم را برای ارزیابی منکرات اجتماعی استخراج کنیم. هرکسی که با منطق این کتاب آشنا باشد می‌داند که ریشه اصلی مفاسد اخلاقی، اجتماعی و دینی «فقر» است. لذا حضرت به فرزند خود فرمودند:« فقر اختلافات را در جامعه زیاد و درگیری ایجاد کرده و عقل و خرد را خاموش و دین را نابود می‌کند».

سروش محلاتی گفت: حضرت امیر(ع) با اینکه خودشان صاحب قدرت و حکومت است، شجاعانه وضع جامعه را از نظر اقتصادی نقد کرده و به ریشه‌یابی مسائل می‌پردازند و می‌فرمایند: «اضْرِبْ بِطَرْفِکَ حَیْثُ شِئْتَ مِنَ النَّاسِ، فَهَلْ تُبْصِرُ إِلَّا فَقِیراً یُکَابِدُ فَقْراً، أَوْ غَنِیّاً بَدَّلَ نِعْمَهَ اللَّهِ کُفْراً». منکراتی که امروز در نزد برخی از متدینان اهمیت پیدا کرده، در کلام حضرت امیر علیه السلام دیده نمی‌شود.

وی به حساسیت‌های ایجاد شده بر پوشش زنان در جامعه امروز ایران اشاره کرد و گفت: لباس نشان‌دهنده نوع فرهنگ انسان است. کمی‌ها و کاستی‌هایی در این حوزه وجود دارد و در چند دهه اخیر این ضعف‌ها گسترش پیدا کرده و جامعه ما از این جهت دچار مشکل است و مسیری را طی می‌کند که برای هیچ کسی خوشایند و قابل دفاع نیست؛ اما در کنار این منکر، منکر دیگری وجود دارد و آن، نوع مواجهه با منکر اول است؛ یعنی بخشی از نهی از منکرهای امروز، مصداق منکر است.

این استاد دروس خارج حوزه علمیه تصریح کرد: در جامعه ما دو نوع نگرانی وجود دارد، عده‌ای نسبت به منکر اول نگرانی دارند و عده‌ای نگران منکر دوم هستند. گروهی از دسته اول منکر دوم را نمی‌بینند و گروهی از آنانی که منکر دوم را می‌بینند نسبت به منکر اول اغماض می‌کنند. ما معتقدیم هر دو منکر هست و نباید نسبت به آن‌ها چشم پوشی داشت. اما روبرویی با منکر اگر دارای حد و حدود نباشد و در قالبی که شرع گفته اتفاق نیفتد، با وضع خطرناکی روبرو می‌شویم. نگرانی در برابر پوشش غیر قابل انکار است اما نگرانی دیگر این است که کسانی برای اصلاح امور قدم به میدان بگذارند که با شیوه‌های خود نتوانند مشکلی را حل کنند، بلکه فشارها و تهدیدها افزایش پیدا کند و با نسلی که هر روز فاصله‌اش با موازین دینی بیشتر می‌شود روبرو شویم.

سروش محلاتی گفت: در چند هفته گذشته که برخورد با بدحجابی شدت پیدا کرد، مسئولان بهشت زهرا اعلام کردند ما هم به میدان آمدیم و با کسانی که عکس بدحجاب را نصب می‌کنند برخورد می‌کنیم. اعلام کردند که ۹۷ سنگ قبر را با هماهنگی خانواده‌ها اصلاح کرده‌ایم.

وی تصریح کرد: نباید به اسم نهی از منکر از ضوابط شرع خارج شد. چه کسی گفته عکسی که روی سنگ قبر کشیده می‌شود باید محجبه باشد؟ کدام فقیهی چنین فتوایی داده است؟ آیت الله اراکی می‌فرمودند در عکس اگر مفسده‌ای نباشد، رعایت حجاب لازم نیست. نامحرم، شخص است. اگر از این نظر نیز بگذریم، نشان دادن صورت فرد روی سنگ قبر چه حرمتی دارد؟ با عنوان مبارزه با فساد اخلاقی، چه کارهایی را دنبال می‌کنیم؟ مقرراتی را که مبنای دینی ندارد اجرا می‌کنیم و از طرفی افرادی این مقررات را دور می‌زنند و افرادی خارج از ضوابط سنگ را دوباره نصب می‌کنند. هرکجا که حرکت غیرمنطقی کردیم، راه‌های فساد را باز می‌کنیم.

این استاد دروس خارج حوزه علمیه گفت: برخورد طالبان با دختران افغانستان در دانشگاه، جامعه، مدرسه، ادارت و کوچه و خیابان را همه دیده ایم. گاهی این فرهنگ در ایران نیز استشمام می‌شود. عده‌ای در اوایل انقلاب درصدد تفکیک دختران از پسران در دانشگاه بودند و حضرت امام این موضوع را جمع کرد. امروز برای اینکه قدرت اقدام عملی کنیم نداریم باید استدلال و منطق خود را بگوییم و توضیح دهیم که آنچه اتفاق می‌افتد دین نیست و به نام دین است و اگر هم دین باشد، دین طالبان و خوارج است.

وی تصریح کرد: نمی‌توان جلو موجی را که اینگونه دارد تا قبرستان پیش می‌رود، با یک باتوم و گشت ارشاد و گاز اشک‌آور گرفت، اما این موج دائماً در جامعه در حال گسترش است و چون ریشه‌های فکری و فرهنگی دارد، قهرا برخوردهای فیزیکی نمی‌تواند در برابر آن تأثیرگذار باشد و مشکل را حل کند. کما اینکه در طول چهل سال نتوانسته مشکل را حل کند. شرایط در جامعه ما در هر دو سوی این برخورد، تعجب‌انگیز است. از آن طرف نیز وقتی انسان می‌خواهد موازین دینی و بحث‌های منطقی و علمی را درباره پوشش مطرح کند، برخی بر نمی‌تابند.

سروش محلاتی گفت: از همان سال‌های اول جمهوری اسلامی این نگرانی به وجود آمد که چون جمهوری اسلامی ایجاد شده، زن‌ها باید به خانه و پستو برگردند. آن موقع آقای محمد هاشمی رئیس صدا و سیما بود. سؤالی از حضرت امام درباره فیلم‌ها پرسید و گفت در برخی از فیلم‌ها زن‌هایی هستند که چهره و موی سر آن‌ها تا حدی باز است. در ورزش‌ها هم قسمتی از بدن مردها پیدا است. امام می‌گویند نظر نمودن به این فیلم ‌ها اشکال شرعی ندارد و بسیاری از آن‌ها آموزنده است و پخش آن اشکالی ندارد. بعد فرموند کسانی که گریم می‌کنند باید محرم باشند و اجنبی حرام است که چنین کاری را انجام دهد و دوم اینکه بینندگان از روی شهوت نظر نکنند. این مربوط به بینندگان است و هر فردی باید مواظب چشم و روح خود باشد. اگر فیلمی برای کسی لغزنده است آن را نگاه نکند.

وی افزود: دو روز بعد، یک مقام رسمی به امام نامه می‌نویسد و می‌گوید واقعیت این است که تماشای بدن عریان ورزشکاران برای بسیاری از زنان و حرکات بسیاری از زنان در فیلم‌ها برای اغلب جوانان شهوت‌انگیز است. درست بودن یا نبودن این وضع بحث فقهی نیست و آن را مفروض گرفته‌اند. در ادامه این مقام رسمی می‌پرسند آیا مسئولان صدا و سیما وظیفه دارند آنچه را که برای مردم شهوت‌انگیز است پخش نکنند و ما هم باید منع کنیم یا کافی است که به مردم بگوییم با تماشای این فیلم‌ها هرکسی دچار شهوت می‌شود به تلویزیون ما نگاه نکند. این سؤال اصلاً مورد داشته است؟ مگر امام نفرموده بود که نگاه کردن به این فیلم‌ها اشکال شرعی ندارد و پخش آن اشکال ندارد و بعد فرمودند بینندگان از روی شهوت نگاه نکنند؟ مسئولیتی متوجه پخش نبوده است. امام دوباره می‌فرماید هرکسی که با تماشای فیل‌ها دچار شهوت شود باید اجتناب کند.

این استاد دروس خارج حوزه علمیه گفت: ما هم نگران هستیم که وضع پوشش در جامعه ما دارای مشکلات بیشتر و ناهنجاری‌های بیشتر شده و زمینه را برای مشکلات اخلاقی ایجاد می‌کند. و نگرانی دوم اینکه در این چهل سال زمینه‌هایی برای تندروی و پیاده روی در این مسائل وجود داشته است. این اختصاص به برخورد فیزیکی هم ندارد. این فکر که آمیخته‌ای از تحجر است، مورد برخورد امام قرار می‌گیرد. اگر امام برخورد نکرده بود، وضع ما در جمهوری اسلامی وضع دیگری بود. نگرانیم که این‌ها به صحنه بیاید و جلو بسیاری از فعالیت‌های سالم و شرعی را نیز بگیرد.

وی تصریح کرد: نوع روبرویی ما با منکرات می‌تواند هر روز به مشکلات ما بیفزاید و برخوردهای غیر منطقی سبب آسیب دیدن افراد شده و اعتقادات به مبانی دین و انقلاب نیز آسیب می‌بیند. رفتارهایی که بر اساس موازین فقهی موجه نیست توفیقی ایجاد نکرده و به ریشه‌ها نیز آسیب می‌زند.