توانایی ذهن برای تمرکز، یک عملکرد فکری مهم است که در تمام موارد، از تکمیل یک کار تا یادگیری یک مهارت جدید، نقش ارزشمندی دارد.
مانند رایانه‌ای که در اثر استفاده کند می‌شود، مغز انسان هم به مرور زمان دچار فرسودگی می‌شود و قدرت پردازش آن کاهش می‌یابد. عوامل استرس‌زای فیزیولوژیکی مانند التهاب، آسیب به رگ‌های خونی (به خصوص اگر فشار خون بالا دارید)، تجمع پروتئین‌های غیرطبیعی و کوچک شدن طبیعی مغز برخی از علل این اتفاق هستند.
به طور کل، تمرکز مهارتی است که به شما کمک می‌کند تا توجه کامل خود را روی یک مسئله معطوف کنید. قوه تمرکز، سپری در برابر عوامل حواس‌پرتی است و بهره‌وری ذهنی را ارتقا می‌دهد. سطح تمرکز ممکن است بین افراد متفاوت باشد و میزان آن اغلب تحت تأثیر متغیرهای مختلف است.
چه عواملی در مختل‌کردن تمرکز نقش دارند؟
مشکلات زمینه‌ای: افسردگی یا اختلالات خواب،مانند آپنه خواب، می‌تواند توانایی قدرت تمرکز را کاهش دهد و اثرات منفی بر بینایی یا شنوایی داشته باشد. وقتی زمان زیادی را صرف تلاش برای فهمیدن یک متن یا صرفاً شنیدن صحبت‌های دیگران می‌کنید، یعنی بیش از ظرفیت مغز، از آن کار می‌کشید.
عوارض دارویی: برخی از داروها، به‌ویژه داروهای ضد افسردگی یا ضد حساسیت، می‌توانند سرعت پردازش و توانایی مغز را برای تمرکز کاهش دهند.
مصرف الکل: مصرف بیش از حد مشروبات الکلی، با مختل کردن خواب و کاهش بهره‌وری ذهنی، تأثیر منفی بر تمرکز می‌گذارد.
اطلاعات اضافی: ما به‌واسطه تلویزیون، اینترنت و … روزانه در معرض بمباران اطلاعاتی شدیدی قرار داریم. ورود اطلاعات بیش از حد به مغز، سیستم پردازش اطلاعات مغز را تحت فشار قرار می‌دهد و به راحتی باعث سلب تمرکز می‌شود.
روش‌هایی برای بهبود تمرکز
ذهن‌آگاهی: ذهن‌آگاهی یا توجه آگاهانه تکنیکی عملی برای بودن در زمانِ حال است. ذهن‌آگاهی، مغز را آموزش می‌دهد تا در لحظه سیر کند. برای پرورش ذهن‌آگاهی، هر روز چند دقیقه بی‌حرکت بنشینید، چشمان خود را ببندید و روی تنفس خود تمرکز کنید؛ حواستان به دم و بازدم باشد، هر زمان که احساس کردید فکرتان درگیر مسئله دیگری شده، ذهن خود را آگاه کرده و بلافاصله بر نفس کشیدن خود تمرکز کنید.
بازی‌های فکری: هدف از انجام این بازی‌ها تقویت مهارت یا بهتر شدن در انجام آنها نیست، بلکه بهبود عملکرد شناختی در زندگی روزمره است. شواهد نشان می‌دهد با انجام بازی‌های فکری و بهبود تدریجی سطح عملکرد در این بازی‌ها می‌توان قدرت تمرکز را افزایش داد.
جویدن آدامس: بر اساس تحقیقات سال ۲۰۱۵، جویدن آدامس می‌تواند سطح هوشیاری را افزایش دهد. نتایج این مطالعه نشان داد که جویدن آدامس در طول روز با افزایش بهره‌وری در محل کار و کاهش مشکلات شناختی مرتبط است.
استراحت: استراحت کافی به مغز فرصت بازیابی می‌دهد. همین موضوع باعث می‌شود مغز در هنگام کار یا مطالعه به‌طور کارآمدتری عمل کند و تمرکز بیشتری داشته باشد.
سبک زندگی سالم‌تر: بسیاری از جنبه‌های یک سبک زندگی سالم می‌تواند به بهبود تمرکز کمک کند. مهم‌ترین بخش یک سبک زندگی سالم، خواب کافی و ورزش منظم است. طبق تحقیقات، ارتباط مستقیمی بین ورزش و عملکرد شناختی، به‌ویژه تمرکز و توجه، در انسان وجود دارد. ورزش، دسترسی بدن به مواد شیمیایی مغز را افزایش می‌دهد؛ که این روند باعث تقویت عملکرد مغز، کاهش استرس و ارتقای کیفیت خواب می‌شود.
با بهبود کیفیت خواب، هورمون‌های مضر استرس‌زا و پروتئین‌هایی که به مغز آسیب می‌رسانند، کاهش می‌یابند. بدین منظور، هر شب حدود ۸ ساعت بخوابید و در هفته ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی، مانند پیاده‌روی سریع، داشته باشید.
رژیم غذایی متعادل: مهم‌ترین استراتژی برای سالم نگه‌داشتن مغز و توانایی‌های آن، پیروی از یک الگوی غذایی سالم است که شامل مقدار زیادی میوه، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل است. سعی کنید پروتئین را از منابع گیاهی و ماهی دریافت کنید و چربی‌های سالم مانند روغن زیتون یا کانولا را جایگزین چربی‌های حیوانی و اشباع‌شده کنید.
منابع: health.harvard ، psychcentral
