به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، پنجاه‌ویکمین نشست «یک چای، یک تجربه» عصر دوشنبه، سوم اردیبهشت با حضور مهندس سینا صابریان؛ رئیس هیئت‌مدیره مؤسسه «همیاری» و پژوهشگر اجتماعی و جمعی از مدیران و اعضای برخی مؤسسات خیریه و سمن‌ها در سالن جلسات آکادمی خیر ایران برگزار شد.
صابریان با بیان اینکه ماجرای تأسیس مؤسسه همیاری به یک آگاهی برمی‌گردد که از جایی جرقه خورد و موجب مسئولیت انسانی نسبت به همنوعان شد، گفت: این جرقه برای من و امیرحسین قاسمی که در حال حاضر مدیرعامل مؤسسه است زده شد و تصمیم گرفتیم به عنوان یک عضو در کنار سایر مؤسسات در حوزه آسیب‌های اجتماعی باشیم. اولین حوزه‌ای که وارد شدیم، کارتن‌خواب‌ها بودند. داوطلبانه توزیع غذا را در پاتوق‌های آن‌ها آغاز کردیم که به بهانه این مهرورزی، توجهشان را جلب کنیم که داوطلب ترک اعتیاد شوند و آن‌ها به مراکز ترک اعتیاد را معرفی کنیم.
وی با اشاره به اینکه شانس برگشت معتادان به جامعه در حد پایینی است، بیان کرد: موفقیت ما برای معرفی معتادان به مرکز ترک اعتیاد زیاد نبود و این امر ناامید کننده بود. در این میان در بازدیدی که از یکی از مناطق تهران داشتیم، متوجه فقر و کودکان کار شدیم. فهمیدیم بنابر دیدگاه‌های اجتماعی و جامعه‌شناختی باید پیشگیری از آسیب را مورد توجه قرار دهیم. کودکی که دچار محرومیت و فقر است، می‌تواند به آسیب‌های دیگر هم کشیده شود، چون هر آسیب مولد آسیب‌های دیگر است. بدین ترتیب ما به حوزه کودکان ورود پیدا کردیم.
فعالیت‌های مؤسسه «همیاری» در دو حوزه تسکینی و ترمیمی است
رئیس هیئت‌مدیره مؤسسه همیاری با بیان اینکه کار را به طور غیر رسمی از سال 93 – 94 آغاز کردیم، افزود: باید می‌توانستیم تسهیل‌گرایانه ورود پیدا کنیم که کودکان به ما اعتماد کنند. دو نفری که بودیم تبدیل به ۶ نفر شد. سپس متوجه شدیم در سبد غذایی کودکان، میوه نیست. پس با تهیه میوه و پخش آن بین خانواده‌ها سعی کردیم اعتماد آن‌ها را جلب کنیم. مجوز مؤسسه همیاری را از وزارت کشور گرفتیم و در سطح استان تهران با موضوع فعالیت در حوزه کودکان کار فعالیت می‌کنیم.
وی فعالیت‌های مؤسسه همیاری را در دو حوزه تسکینی و ترمیمی برشمرد و گفت: ما در محور تسکینی به فعالیت‌های مختلفی اعم از تهیه پوشاک، مواد غذایی و رسیدگی به درمان فوری می‌پردازیم. در حوزه ترمیمی نیز معطوف به اینکه بتوانیم اثرات پایدار و مثبت در گروه هدف داشته باشیم، آموزش و توانمندسازی را مدنظر قرار دادهایم. بر همین اساس، کلاس‌های متعددی را با کمک داوطلبین برگزار می‌کنیم؛ از کمک آموزشی گرفته تا کلاس‌های فوق‌العاده و کلاس‌هایی در زمینه‌های ورزشی و هنری اعم از نقاشی، خط، مجسمه‌سازی و خیاطی.
صابریان ادامه داد: کلاس‌های ورزشی ما بیشتر با تمرکز بر استعدادیابی در زمینه فوتبال است. خوشبختانه بچه‌ها توانستند در این حوزه به سطوح بالایی دست پیدا کنند. یکی از بچه‌های ما در باشگاه پاس و یکی دیگر تا سطح مربیگری آسیا بالا رفته است. برای دختران هم با یک مجموعه ورزشی هماهنگ کردهایم و برای آن‌ها کلاس‌های والیبال و ایروبیک برگزار می‌کنیم. برگزاری اردوها به صورت فصلی و بردن بچه‌ها به سینما و کنسرت و مراسم مذهبی را نیز در نظر گرفته‌ایم.
جامعه هدف ما کودکان کوره‌های آجرپزی هستند
رئیس هیئت‌مدیره مؤسسه همیاری با اشاره به اینکه جامعه هدف ما در کوره‌های آجرپزی در جنوب غربی تهران زندگی می‌کنند، بیان کرد: این کودکان با خانواده مهاجرت کردند و به صورت فصلی در آنجا مستقر هستند. بیش از نیمی از آن‌ها ایرانی و بقیه از اتباع‌اند. سعی می‌کنیم از ترک تحصیل این بچه‌ها پیشگیری کنیم. یک دفتر ما در محله شمس‌آباد است و در آنجا ساعات آموزشی را تقسیم‌بندی کردهایم تا بچه‌ها از کلاس‌های مختلف استفاده کنند. جامعه هدف ما کودکانی که در کوچه و خیابان کار می‌کنند نیست بلکه کودکانی است که در کوره‌های آجرپزی کنار والدین خود کار می‌کنند.
این پژوهشگر اجتماعی اظهار داشت: در پژوهشی که داشتیم به رویکردی رسیدیم که بتواند تعدیل‌کننده آسیب‌های اجتماعی باشد و آن رویکرد، هم‌افزایی و شبکه‌ای است. درِ مؤسسه ما باز است و با سایر مؤسسات و خیرین همکاری داریم. البته این همکاری دو جهت دارد؛ یعنی هم می‌تواند راه‌گشا باشد و هم مولد آسیب‌ها. در کوره‌های آجرپزی هر آنچه به مردم داده می‌شود به عنوان نذری است. ما معتقدیم کمک‌ها باید به صورت حرفه‌ای و توسط مؤسسات خیریه انجام شود تا آسیب‌زا نباشد.
صابریان با بیان اینکه ما گروه هدف را منحصر به محله شمس‌آباد نکرده‌ایم، عنوان کرد: در حوادثی مانند سیل و زلزله در جاهای مختلف کشور وارد می‌شویم تا گره‌ای از مشکلات باز کنیم. کمپین «پا به پا لبخند» را با هدف توزیع کفش در مناطقی از کردستان و کمپین «کاشی کاشی زندگی» را با هدف کمک به ساخت سرویس بهداشتی در سیستان و بلوچستان داشتیم. کمپین‌های «با تو سیرابم» و «صدایت را شنیدم» را نیز برای توزیع آب در سیستان و بلوچستان اجرا کردیم. در بحران کرونا توزیع ماسک و دستگاه اکسیژن داشتیم و طرح «سینما با ما» را در سینما آزادی اجرا کردیم که مؤسسات خیریه سه‌شنبه‌ها بتوانند گروه هدف خود را به سینما ببرند.
تقسیم‌بندی داوطلبان مؤسسه «همیاری» در سه لایه
وی با بیان اینکه داوطلبان مؤسسه همیاری در سه لایه تعریف می‌شوند، افزود: دسته اول، هسته اصلی مؤسسه هستند که مشارکت فعال و حضوری دارند؛ یعنی از تصمیم‌سازی تا اجرا حاضرند و این افراد را اعضای هیئت‌مدیره تشکیل می‌دهند که حدود هشت تا ۱۰ نفر هستند. لایه دوم، مشارکت حضوری و فعالیت مداوم دارند و ۵۰ تا ۶۰ نفر از همیاران ما را تشکیل می‌دهند. لایه بعدی همیارانند که غیرحضوری و با پرداخت‌های مالی یا به نحوهای دیگری با ما مشارکت می‌کنند.
رئیس هیئت‌مدیره مؤسسه همیاری در مورد منابع مالی این مؤسسه خاطرنشان کرد: حساب‌های مشخصی داریم و هم‌وطنان در صورت تمایل می‌توانند کمک‌های نقدی خود را به این شماره حساب‌ها واریز کنند یا اینکه می‌توانند در کمپین‌های مختلف که برگزار می‌کنیم، شرکت کنند.
دلایل افزایش میل مردم به کارهای خیر انفرادی
وی در پاسخ به این سئوال که آیا مشارکت مردم در خیریه‌ها در سال‌های اخیر کاهش یافته است، گفت: در سال‌های اخیر دقیقاً ما روند کاهش مشارکت‌های عمومی را به لحاظ مالی و حضوری مشاهده می‌کنیم و می‌توانیم بگوییم که بیش از ۵۰ درصد کاهش داشته‌ایم. تحلیل ما این است که بخش عمده‌ای از علت به مشکلات اقتصادی برمی‌گردد. خاستگاه اصلی فعالیت‌های اجتماعی، طبقه متوسط جامعه است. این طبقه در سال‌های اخیر به لحاظ اقتصادی ضعیف شده‌اند و هزینه‌کرد در سبد خانواده‌ها عوض شده است.
این پژوهشگر اجتماعی با اشاره به دومین و سومین علت کاهش مشارکت‌های عمومی در خیریه‌ها بیان کرد: عمده مشارکت داوطلبانه در اوایل جوانی صورت می‌گیرد که امروز دهه هشتادی‌ها را در بر می‌گیرد. ضروری است که گرایشات این دهه برای فعالیت‌های نیکوکارانه تحلیل شود و مؤسسات بررسی کنند که چگونه و با چه روش‌هایی می‌توانند این جوانان را جذب کنند. علت علاقه به کار فردی خیر، فقط بی‌اعتمادی به خیریه‌ها نیست، مسئله این است که افراد دوست دارند طعم شیرین کار خیر را از نزدیک بچشند.
صابریان در پاسخ به این سؤال که آیا مددکار یا روانشناس دارید؟ و اینکه چند نفر تحت پوشش مؤسسه همیاری هستند؟ تصریح کرد: در مؤسسه سه – چهار روانشناس و یک کارگروه اختصاصی مددکاری داریم. تقریباً ۳۰۰ نفر را تحت پوشش قرار دادهایم. مدیر اجرایی مؤسسه از مددجویان سابق ما بوده است که شایستگی خود را از کودکی نشان داده است. ما از بچه‌ها به عنوان دستیار مربیان آموزشی استفاده می‌کنیم. در واقع ما از کودکان تحت پوشش به عنوان تسهیل‌گر بهره می‌بریم.
تأکید مؤسسه همیاری به ایجاد شبکه ارتباطی با جامعه هدف
رئیس هیئت‌مدیره مؤسسه همیاری با بیان اینکه مؤسسه همیاری با بچه‌های تحت پوشش شبکه ارتباطی دارد، عنوان کرد: هر هشت نفر از بچه‌های ما یک پشتیبان دارند که زندگی آن‌ها پایش و مشکلات و استعدادهای آن‌ها مشخص شود تا در صورت لازم به موضوع رسیدگی کنیم یا برای رسیدگی تخصصی‌تر، آن‌ها را به مراکز دیگر ارجاع دهیم.
وی در پاسخ به این سؤال که چه فعالیتی برای دختران افغانستانی دارید؟ گفت: در نگاه و برنامه‌ریزی، تفکیکی برای ایرانی‌ها و اتباع قائل نشده‌ایم. در برخی موارد چه‌بسا کودکان اتباع، خود را توانمندتر نشان دادند. تاکنون با مقاومتی از سوی خانواده‌های اتباع برای آموزش کودکان‌شان مواجه نشده‌ایم. برای ترغیب خانواده‌ها به آموزش کودکان از روش آگاه‌سازی و پشتیبانیِ تسکینی استفاده می‌کنیم.
صابریان در پاسخ به پرسش دیگر یکی از حضار مبنی بر اینکه خروجی کارتان را چطور ارزیابی می‌کنید؟ افزود: نتایج ما انفرادی و جمعی است. هفت – هشت نفر از بچه‌های ما به دلایلی با ما در تعامل نبودند و در اردوها و کلاس‌های ما شرکت نمی‌کردند. در تمام طول فعالیت ما دو – سه نفر معتاد شدند که از بین آن هشت نفر بودند. فعالیت تسکینی یعنی اهدای سبد کالا و لباس برای آن‌ها صورت می‌گرفت اما برنامه‌های ترمیمی را دریافت نمی‌کردند. یعنی از کلاس‌های ما استفاده نمی‌کردند و ارتباطی با همیاران نداشتند.
کلاس‌های آموزشی و هنری بهانه‌ای است برای تحول فکری بچه‌ها
رئیس هیئت‌مدیره مؤسسه همیاری با اشاره به اینکه کلاس‌های آموزشی و هنری ما تنها بهانه‌ای برای تحول فکری، نگرشی و اجتماعی بچه‌ها است، بیان کرد: ارتباط با بچه‌ها، بازدارنده آن‌ها از آسیب‌های اجتماعی است. تنها تأمین خوراک و پوشاک اثربخش نیست، بلکه بچه‌ها در جهانی زیست می‌کنند که دچار محرومیت نسبی‌اند. در نتیجه دچار خودپنداره‌هایی می‌شوند که می‌تواند نگرش آن‌ها را تغییر دهد و به سادگی سرخورده شوند. ارتباطات باعث می‌شود که مرزهای جهان کوچک آن‌ها باز شود.
صابریان در پاسخ به این سؤال که آیا تاکنون به فکر این افتاده‌اید که مستندی از فعالیت‌های خود بسازید؟ گفت: مستند داستانی از مؤسسه ما دو سال پیش با عنوان «بچه‌های زمین خاکی» به تولید رسید که در جشنواره فیلم مستند ارائه شد. ما سفارش‌دهنده نبودیم بلکه خود آقای دیانی به عنوان کارگردان سوژه را پیدا کرد و به سراغ ما آمد. یک فیلم کوتاه با عنوان «تست» در جشنواره گرجستان ارائه شد که بچه‌های ما در آن ایفای نقش کردند. در بین بچه‌های خود بازیگرانی داریم که یکی از آن‌ها در فیلم‌ها و سریال‌ها بازی می‌کند و یکی دیگر نیز به کلاس‌های بازیگری می‌رود.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا تاکنون به موردی برخورد کرده‌اید که از لحاظ روحی به هم بریزید؟ تصریح کرد: در برخی از حوزه‌های فعالیت در زندگی، احساسات دخیل هستند و همین باعث ایجاد تعارض‌هایی می‌شود و تعارض‌ها اقدام غیرمؤثر را در پی دارد. اگر مواجهه برای اولین‌بار باشد، انسان به هم می‌ریزد، اما اگر چندین‌بار تکرار شود با توجه به آگاهی و تجربه، بر پایه عقلانیت رفتار می‌کند. حوزه آسیب‌های اجتماعی و امر خیر همیشه زمینه سُرخوردن به فضای احساسیِ غیرسنجیده و غیرعقلانی را فراهم می‌کند.
تأثیر ارتباطات و رویکرد شبکه‌ای و هم‌افزایی در کاهش آسیب‌ها
رئیس هیئت‌مدیره مؤسسه همیاری در پاسخ به این سؤال که آیا در طول فعالیت خود با پول‌های شبهه‌ناک مواجهه داشته‌اید؟ بیان کرد: در حوزه فعالیت خیریه‌ها پیشنهادات زیادی وجود دارد. ما در این زمینه حساسیت داریم و اگر احساس کنیم که می‌خواهد از ما سوء‌استفاده شود یا قرار است تحت معذوریت قرار بگیریم، به هیچ عنوان هیچ مبلغی را قبول نمی‌کنیم.
صابریان با بیان اینکه تجربه به ما ثابت کرد که ارتباطات و رویکرد شبکه‌ای و هم‌افزایی بسیار مهم است، افزود: هر آسیب مولد آسیب‌های دیگر می‌شود. آنچه می‌تواند کمک کند این است که با نگاه واقع‌بینانه به حوزه آسیب‌های اجتماعی ورود پیدا کنیم. اگر فقط انتظار داشته باشیم که دولت به مسائل رسیدگی کند، کارها روی زمین می‌ماند. ما نتیجه گرفتیم که باید با رویکردی که داریم با آسیب‌ها مواجه شویم و وظایف خود را انجام دهیم. در هر موضوعی با توجه به آن موضوع و از جنس آن باید اقدام و سیاست‌گذاری صورت گیرد. به عنوان مثال مواجهه با مسئله اجتماعی باید با رویکرد و سیاست‌گذاری از جنس اجتماعی باشد.
گزارش از مریم داوری
