انتخابات ۱۴۰۳ با ریزش رأی محسوس کاندیداهای جبهه انقلاب روبرو بود و از سبد رأی ۲۲ میلیونی کل کاندیداهای اصولگرا در سال ۱۴۰۰ تنها ۱۲ میلیون از آنها در انتخابات ۸ تیر پای صندوق ها آمدند.
تکلیف مهمترین ماراتن سیاسی سال ۱۴۰۳ در جمعه ۸ تیرماه مشخص نشد و با اعلام نتایج نهایی انتخابات ریاست جمهوری هیچ یک از ۴ نامزد موفق به کسب حد نصاب یعنی نصف آراء به علاوه یک، نشده و کار به دور دوم کشیده – جمعه ۱۵ تیر- کشیده شد.
اما شباهت ها و تفاوت های بین دو انتخابات که در فاصله سه سال برگزار شد، جالب توجه است. از حضور دو کاندیدای پوششی – روکشی در هر دو انتخابات تا ….
تجربه تکراری زاکانی و قاضی زاده
از میان ۶ کاندیدای تأیید صلاحیت شده همانطور که پیش بینی می شد دو کاندیدای پوششی – روکشی در ساعات آخر منتهی به انتخابات کناره گیری کردند.
این شرایط را زاکانی در ۱۴۰۰ هم تجربه کرده بود و بعد از یک حضور شبه احمدی نژادی در انتخابات آن سال در نهایت مُهر تایید بر پوششی بودن خود زد و چندساعت مانده به انتخابات ۱۴۰۰ به نفع رئیسی کنار رفت. پاداش او برای پوششی بودن در آن سال ریاست بر شهرداری تهران بود.
کاندیدای پوششی – روکشی بودن برای قاضی زاده هاشمی هم تجربه جدیدی نبود و او در ۱۴۰۰ نیز همین نقش را ایفا کرده بود و با اینکه چندین بار مدعی شده بود به مثابه انتخابات آن سال در عرصه باقی می ماند این بار با علم به اینکه سبد رأیش چیزی بیش از آنچه آن سال کسب کرده بود نیست، در مسیر زاکانی قدم گذاشت تا شاید این انصراف برایش آورده ای در دولت آینده (اگر جلیلی بیاید) داشته باشد.
مشارکت بازهم ریخت
اما فارغ از موضوع کاندیداها، میزان مشارکت رقم خورده در هر دو انتخابات محل نگرانی شده است. در ۱۴۰۰ مشارکت ۴۸/۸ درصدی در نهایت رئیسی را به پاستور رساند اما سه سال بعد از آن روزها مشارکت با ریزش محسوس به مرز ۴۰ درصد رسیده است و البته هنوز تکلیف جایگزین رئیسی مشخص نشده است.
کل آراء مأخوذه در انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم ۲۸ میلیون و ۹۳۳ هزار و ۴ رأی بود، اما در این دوره از انتخابات تعداد رأی دهندگان با ریزش بیش از ۴ میلیونی، به ۲۴ میلیون و ۵۳۵ هزار و ۱۸۵ نفر رسیده است.
منتقدان دولت روحانی مشارکت سال ۱۴۰۰ را نتیجه عملکرد دولت وقت می دانستند، اما ریزش محسوس مشارکت در انتخابات ۱۴۰۳ چه پیامی دارد؟ بخشی از این ریزش رأی را باید در عملکرد نقدبرانگیز دولت سیزدهم طی سه سال اخیر در حوزه سیاست خارجی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دانست و بخشی دیگر را به اتفاقات بعد از پاییز ۱۴۰۱ و گلایه های مردم مرتبط دانست. که هر دو علت جای بحث و بررسی بیشتر دارد که خبرگزاری خبرآنلاین در قالب گپ و گفت با تحلیلگران و کارشناسان به آنها خواهد پرداخت .
آرای باطله را جدی بگیریم
«آرای باطله» حالا دیگر به یک مولفه مهم در هر انتخابات تبدیل شده است، آرائی که گاها از رأی برخی کاندیداها نیز جلوتر بوده است و پیام های پنهان در این آراء که باید جدی گرفته شود.
در انتخابات امسال که مشارکت ۲۴ میلیونی را شاهد بودیم، یک میلیون و ۵۶ هزار و ۱۵۹ رأی باطله به صندوق ها ریخته شد، در انتخابات ۱۴۰۰ که مشارکت کمی بیش از ۲۸ میلیون رأی بود، ۳ میلیون و ۷۲۶ هزار و ۸۷۰ رأی باطله در صندوق ها شمارش شد.
ریزش رأی اصولگرایان در فاصله ۳ سال
گرچه انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم هنوز به پایان نرسیده و تکلیف رئیس جمهوری نهم مشخص نشده است اما مقایسه رأی کاندیداهای هر دوره خالی از لطف نیست.
ابراهیم رئیسی در انتخابات ۱۴۰۰ با کسب نزدیک به ۱۸ میلیون رأی به عنوان رئیس دولت سیزدهم انتخاب شد که این میزان رأی را می توان نتیجه اجماع حداکثری اصولگرایان بر روی او و انصراف جلیلی و زاکانی به نفع او دانست که تا حد زیادی این اجماع و کناره گیری در جلوگیری از پراکندگی آراء به ضرر رئیسی جلوگیری کرد. در همان انتخابات البته با مجموع آرای محسن رضایی و امیرحسین قاضی زاده هاشمی کل سبد رأی اصولگرایان در طیف های مختلف نزدیک ۲۲ میلیون رأی بود.
در انتخابات ۱۴۰۳ این اجماع صورت نگرفت و پراکندگی رأی اصولگرایان در بین آراء قالیباف و جلیلی مشهود بود. با این وجود مجموع سبد رأی قالیباف و جلیلی در این انتخابات کمی بیش از ۱۲ میلیون رأی می شود که حکایت از به صحنه نیامدن همه سبد رأی رئیسی و دیگر اصولگرایان دارد، یک پیام معنادار و مهم برای جبهه انقلاب.
در انتخابات ۱۴۰۳ مسعود پزشکیان، کاندیدای جبهه اصلاحات ۱۰ میلیون و ۴۱۵ هزار و ۹۹۱ رأی کسب کرد که با توجه به پایین بودن میزان مشارکت از یک سو و به صحنه نیامدن «آرای خاکستری» رأی ریخته شده به سبد او قابل توجه است. این موضوع آنجا جالب می شود که بدانیم براساس تحلیل ها همیشه در مشارکت پایین اصلاح طلبان شکست خورده و اصولگرایان پیروز بوده اند، این منحنی در انتخابات ۸ تیر متفاوت شد و پزشکیان در مشارکت ۴۰ درصدی رأی اول را بدست آورد.
اما آراء محسن رضایی و امیرحسین قاضی زاده هاشمی در انتخابات ۱۴۰۰ چقدر بود؟ محسن رضایی در آن دوره تنها ۳ میلیون و ۴۱۲ هزار و ۷۱۲ رأی را از آن خود کرد و به عنوان نفر دوم انتخابات برگزیده شد و قاضی زاده هاشمی هم با ۹۹۹ هزار و ۷۱۸ رأی آخرین نفر در انتخابات ۱۴۰۰ شد.
در انتخابات ۸ تیر قالیباف و پورمحمدی دو نماینده دیگر جریان اصولگرا با موضع گیری های متفاوت هر کدام به ترتیب ۳.۳۸۳.۳۴۰ و ۲۰۶.۳۹۷ رأی بوده است.
* در جدول زیر آراء کلی انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم و چهاردهم را مشاهده می کنید؛
| سال | کل آراء مأخوذه | کاندیداها | آراء کاندیدا | آراء باطله | درصد مشارکت |
| ۱۴۰۰ | سید ابراهیم رئیسی | ۱۷.۹۲۶.۳۴۵ | |||
| محسن رضایی | ۳.۴۱۲.۷۱۲ | ||||
| ۲۸.۹۳۳.۰۰۴ | عبدالناصر همتی | ۲.۴۲۷.۲۰۱ | ۳.۷۲۶.۸۷۰ | ۴۸/۸ | |
| امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی | ۹۹۹.۷۱۸ | ||||
| ۱۴۰۳ | مسعود پزشکیان | ۱۰.۴۱۵.۹۹۱ | |||
| سعید جلیلی | ۹.۴۷۳.۲۹۸ | ||||
| ۲۴.۵۳۵.۱۸۵ | محمدباقر قالیباف | ۳.۳۸۳.۳۴۰ | ۱.۰۵۶.۱۵۹ | ۳۹/۹ | |
| مصطفی پورمحمدی | ۲۰۶.۳۹۷ |
