رییس مرکز مدیریت پیوند و درمان بیماری‌های وزرات بهداشت با اشاره به نحوه شناسایی و درمان مبتلایان به اختلال مصرف مواد، گفت: اطلاعات درباره شیوع اختلالات مصرف مواد در کودکان و نوجوانان محدود است. البته در یک مطالعه که توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام شده، گرایش به اعتیاد در دانش آموزان ۱۳ تا ۱۷ ساله یک درصد برآورد شده است.
دکتر مهدی شادنوش، درباره وضعیت کمپ‌های ترک اعتیاد در کشور، گفت: کمپ‌های ترک اعتیاد یا به عبارت بهتر مراکز اقامتی درمان اختلال مصرف مواد به دو گروه اجباری و دواطلبانه تقسیم می‌شوند. مراکز اقامتی اجباری، به مراکزی گفته می‌شود که در راستای اجرای ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر و به منظور نگهداری معتادان متجاهر تأسیس شده اند. تعداد این مراکز در کشور محدود و همگی در اختیار نهادهای حاکمیتی است. در عین حال مراکز اقامتی داوطلبانه درمان اختلال مصرف مواد در راستای اجرای ماده ۱۵ قانون مبارزه با مواد مخدر تأسیس شده‌اند و اختصاص به آن دسته از مصرف‌کنندگان مواد دارد که خود به دنبال درمان اختلال مصرف هستند. این مراکز همگی زیرمجموعه سازمان بهزیستی هستند.
نحوه شناسایی و درمان معتادانی که به ایدز یا هپاتیت مبتلا هستند
وی درباره نحوه شناسایی معتادانی که به ایدز یا هپاتیت هم مبتلا هستند، در کمپ‌های ترک اعتیاد، گفت: تمام مراجعان به مراکز مجاز درمان اختلال مصرف مواد طبق دستورالعمل‌های مربوطه تحت آزمایش‌های تشخیص مربوط به هپاتیت‌های ویروسی و ایدز قرار می‌گیرند و در صورتی که تشخیص این بیماری‌ها برای آنها مطرح شود به مراکز درمانی تخصصی مربوط به این بیماری‌ها ارجاع می‌شوند. بیماران مبتلا به هپاتیت‌های ویروسی یا ایدزی که در مراکز اقامتی تحت درمان اختلال مصرف مواد هستند، می‌توانند با آموزش و رعایت مسائل بهداشتی درمان‌های مربوط به ایدز یا هپاتیت را نیز دریافت کنند و نیاز به تفکیک آنها از سایر بیماران نیست.
هزینه های درمان اعتیاد در کشور
شادنوش درباره هزینه های درمان اعتیاد در کشور، گفت: هزینه خدمات درمان اختلال مصرف مواد همه ساله مانند سایر هزینه‌های بخش سلامت، به صورت تعرفه‌های مشخص و به تفکیک بخش‌های دولتی، خصوصی و خیریه در قالب تصویب‌نامه هیأت وزیران اعلام و به مراکز ارائه کننده خدمات درمان اختلال مصرف مواد ابلاغ می‌شود و این مراکز ملزم به رعایت این تعرفه‌ها هستند. البته باید توجه کرد که این خدمات برای نخستین بار در دولت دوازدهم تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند و دولت در قانون بودجه سالانه کشور در قالب ردیف‌های بودجه‌ای مشخصی هزینه بیمه خدمات درمان اختلال مصرف مواد را پرداخت می‌کند. خوشبختانه در سال ۱۳۹۹ با پیگیری‌های معاونت درمان وزارت بهداشت و با همیاری سایر دستگاه‌های متولی این امر بخش زیادی از مشکلاتی که در مسیر دستیابی بیماران به حمایت‌های بیمه‌ای وجود داشت مرتفع شد و امیدواریم در سال ۱۴۰۰ تعداد بیشتری از بیمارانی که نیازمند استفاده از این حمایت‌ها هستند بتوانند با هزینه‌های ارزانتری به خدمات درمان اعتیاد دسترسی پیدا کنند.
وضعیت داروهای مربوط به ترک اعتیاد در کشور
پیشنهاد استفاده از درمان‌های دیگر اعتیاد به جای متادون
رییس مرکز مدیریت پیوند و درمان بیماری‌های وزرات بهداشت با بیان اینکه همه داروهای اصلی که در درمان اختلال مصرف مواد مورد استفاده هستند خوشبختانه در کشور تولید می‌شوند و هیچگونه کمبودی در این خصوص در کشور وجود ندارد، گفت: متادون که اصلی‌ترین و پرمصرف‌ترین داروی مورد استفاده این بیماران است قیمت بسیار پایینی دارد و درمان نگهدارنده با متادون تحت پوشش بیمه نیز قرار دارد. البته همین قیمت پایین باعث شده مشکلات دیگری را شاهد باشیم. به همین دلیل همه متولیان بحث درمان اعتیاد در کشور متفق‌القول هستند که درمان‌های غیر دارویی و دارویی جایگزین متادون مانند استفاده از داروی بوپرنورفین را ترویج داده و گسترش دهند. البته این دارو قیمت بالاتری نسبت به متادون دارد و معاونت درمان و سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت با همکاری ستاد مبارزه با مواد مخدر به دنبال روش‌هایی برای کاهش قیمت این دارو هستند. خوشبختانه شرکت‌های دانش‌بنیان خوبی در کشور وجود دارند که آخرین داروهای مورد استفاده در درمان اختلال مصرف مواد را نیز توانسته‌اند در کشور تولید کنند.
مهمترین مشکل و چالش درمان اعتیاد در کشور
شادنوش افزود: امروز درمان اختلال مصرف مواد در کشور ما در وضعیت مناسبی به نسبت قبل قرار دارد. سیاست‌های کلی، قوانین بالادستی، نهادهای متولی و مراکز درمانی همگی مشخص هستند. از نظر وجود پزشکان، متخصصان و کارشناسان دوره دیده کمبودی وجود ندارد. داروهای مورد نیاز نیز همگی به میزان مورد نیاز در کشور تولید می‌شود و وجود دارد. پروتکل‌های درمانی نیز مشخص و در دسترس هستند. اما شاید مهمترین مشکل این حوزه برخی ناهماهنگی‌ها میان دستگاه‌های متولی و ناکافی بودن امر نظارت بر مراکز درمانی ارائه دهنده خدمت باشد که امیدواریم این مسائل نیز در سال‌های آینده مرتفع شوند.
آسیب‌های کرونا به شناسایی و درمان معتادان
وی درباره آسیب‌های کرونا به شناسایی و درمان معتادان بویژه معتادان متجاهر، گفت: متاسفانه معتادان متجاهر و بی‌خانمان به دلیل سطح پایین رعایت مسائل بهداشتی و نیز احتمال بالاتر همبودی (وجود همزمان دو بیماری) به بیماری‌هایی نظیر ایدز سطح ایمنی ضعیف‌تری دارند و در معرض احتمال بیشتری برای ابتلا به انواع بیماری‌ها و به خصوص کرونا قرار دارند. همچنین این افراد معمولا با افراد مشابه خود در رفت و آمد و مراوده هستند و در صورت ابتلای هر کدام از آنها، احتمال ابتلای شمار زیادی از افرادی که با آنها در تماس هستند نیز وجود دارد. با توجه به این مسایل، در طرح‌هایی که برای جمع‌آوری معتادان متجاهر بعد از شیوع کرونا انجام شده است ابتدا بیماران از نظر ابتلا به کرونا غربالگری و در صورت شک به ابتلا به این بیماری از سایر بیماران جدا و قرنطینه می‌شوند یا تحت درمان‌های لازم قرار می‌گیرند. به هر حال امیدواریم این افراد مطابق جدول پیش‌بینی شده در مقابل کرونا واکسینه شوند تا در صورت بازگشت به جامعه خطر کمتری از نظر ابتلا به کرونا برای خود و دیگر افراد داشته باشند.
وضعیت درمان اعتیاد در نوجوانان و نوزادانی که معتاد به دنیا می‌آیند
شادنوش در ادامه درباره پروتکل‌های وزارت بهداشت برای درمان و ترک کودکان و افراد زیر ۱۸ سال معتاد یا بچه‌هایی که از بدو تولد معتاد به دنیا می‌آیند، گفت: افراد زیر ۱۸ سالی را که به نحوی با مصرف مواد درگیرند، به سه زیر مجموعه تا ۴ سال، ۴ تا ۱۲ سال و ۱۲ تا ۱۸ سال تقسیم بندی می‌کنند و هر کدام از این گروه‌ها پروتکل‌های درمانی خاص خود را دارند. هر چند مدیریت طبی اختلالات مصرف مواد در کودکان و نوجوانان نسبتا به سهولت قابل انجام است، اما درمان همه‌جانبه این گروه به دلیل ضرورت مداخله درمانی و حمایتی در سطح خانواده با چالش های جدی مواجهه بوده و نیاز به اقدام هماهنگ بخش های مختلف درمانی و حمایتی در ارایه خدمات مورد نیاز است.
تمایل یک درصدی دانش آموزان ۱۳ تا ۱۷ ساله به اعتیاد بر اساس یک مطالعه
وی افزود: همچنین نوزادانی که از مادران مبتلا به اختلال مصرف مواد متولد می‌شوند، ممکن است دچار علائم ترک شوند و ۳ تا ۵ روز پس از تولد باید در بیمارستان تحت نظر گرفته شده و در صورت نیاز درمان دارویی برای سندرم محرومیت نوزادی برایشان انجام شود. به هر حال باید توجه کرد که اطلاعات درباره شیوع اختلالات مصرف مواد در کودکان و نوجوانان محدود است. در یک مطالعه که توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام شده، گرایش به اعتیاد در دانش آموزان ۱۳ تا ۱۷ ساله یک درصد برآورد شده است. اطلاعات درباره نوزادان متولد شده از مادران باردار مبتلا به اعتیاد نیز محدود است. در یک مطالعه در شهر تهران این میزان ۰.۵ درصد برآورد شد.
