محیطبانان و جنگلبانان در خط مقدم حفاظت از حیات وحش، منابع طبیعی و اکوسیستم‌های طبیعی در حالی امنیت این مناطق را تضمین می کنند که گاهی جان و سلامت خود را در راه محافظت از زیستگاه‌ها و حیات وحش در برابر شکارچیان غیر مجاز، قاچاقچیان و سایر تهدیدات انسانی مانند آتش سوزی به خطر می اندازند.
روز جهانی محیط‌بان و جنگلبان در ۳۱ ژوئیه مصادف با ۹ مرداد امسال به منظور بزرگداشت تکاورانی که حین انجام وظیفه کشته یا زخمی شده‌اند و اقداماتی برای محافظت از میراث طبیعی جهان انجام می‌دهند گرامی داشته می‌شود. در ایران نیز برخی محیط بانان و جنگلبانان در راه دفاع از محیط زیست و منابع طبیعی جانشان را فدا کرده‌اند البته قوانینی برای حمایت از آنان تصویب شده است. با این وجود همچنان شاهد به شهادت رسیدن حافظان سبزپوش طبیعت هستیم.
لایحه حمایت از محیطبانان و جنگلبانان در تیر ماه سال ۹۸ به تصویب مجلس رسید همچنین قانون حمایت قضایی از محیطبانان طی خرداد ماه سال گذشته تصویب شد تا شاید مرهمی باشد بر زخم‌های محیطبانان و جنگلبانان کشور اما پس از تصویب این قانون حوادث ناگوار متعددی از نقص عضو و شهادت گرفته تا حمله مسلحانه برای محیطبانان و جنگلبانان رخ داد.
شهریور ماه سال ۹۹ محیط‌بان حسن نژاد در منطقه ارمک استان هرمزگان، به ضرب مستقیم گلوله شکارچیان شهید شد و تقریبا در همین بازه زمانی بود که ابراهیم قطب – محیط‌بان پارک ملی بمو – نیز با گلوله‌ای که از سلاح خودش شلیک و به چانه‌اش اصابت کرده بود، جانش را از دست داد. از دیگر حوادث ناگوار در حوزه محیط‌بانی کشور طی سال ۹۹ می‌توان به حمله افراد ناشناس به پاسگاه محیط‌بانی گتوند اشاره کرد. در جریان این اتفاق به محیط‌بان امین هادی‌پور شلیک و پای این محیط‌بان به‌دلیل شدت جراحات وارده قطع شد.
۱۷ فروردین ماه سال جاری دو تن از محیطبانان استان زنجان به نام‌های مهدی مجلل و میکاییل هاشمی در درگیری با شکارچیان متخلف در منطقه حفاظت شده «فیله خاصه» مورد اصابت گلوله قرار گرفتند و جان خود را از دست دادند.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که قوانین ضد و نقیض شکار و صید در حوزه حفاظت و توزیع بی‌رویه سلاح‌های شکاری مجوزدارعلت به‌وقوع پیوستن اتفاقات ناگوار برای محیطبانان کشور است. درگیری‌های محیطبانان با شکارچیان طی سال‌های اخیر کم نبوده است و حتی برخی از آن‌ها محیطبانان را تهدید به قتل کرده‌اند. علی آرندی – رئیس پارک ملی بمو – طی پاییز سال گذشته از شناسایی شکارچیان متخلفی خبر داده بود که محیط‌بان این پارک ملی را به قتل تهدید و به او حمله کرده بودند. امیرحسین کریمیان – محیط‌بان استان تهران – در شهرستان شمیرانات نیز طی سال گذشته در درگیری با متخلفان مجروح شد و مشابه این اتفاق نیز برای محیط‌بان مراکان در استان آذربایجان غربی رخ داد.
طی سال‌های گذشته نیز بیش از ۱۵ نفر از نیروهای جنگلبان کشور در درگیری با قاچاقچیان چوب و حین اطفای حریق در جنگل‌ها و مراتع کشور جان خود را از دست داده و تعدادی دیگر مجروح شده‌اند.
تجهیزات تهیه شده برای محیطبانان و جنگلبانان
همانگونه که اشاره شد برخورداری محیط بانان و جنگلبانان از تجهیزات به‌روز برای پایش مناطق حفاظت شده و منابع طبیعی و مقابله با متخلفان یکی دیگر از دغدغه‌های این قشر است. سال گذشته فرهاد زندی – فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان تهران – از تجهیز محیطبانان به تجهیزات انفرادی از جمله چند دستگاه موتورسیکلت و خودرو جدید، دوربین‌های فیلمبرداری نصب روی پیشانی و روی جیب لباس و جلیقه‌های ضد گلوله خبر داده و در عین حال گفته بود: هنوز به شرایط مطلوب در زمینه برخورداری از تجهیزات نرسیده‌ایم. همچنین جلیقه‌های ضدگلوله حدود ۱۵ کیلوگرم وزن دارند که با توجه به شرایط و وظایفی که محیطبانان در مناطق دارند و لزوم تردد آن‌ها در مسیرهای صعب‌العبور برای تعقیب متخلفان، وزن این جلیقه‌ها زیاد است و رفت و آمد را برای محیطبانان دشوار می‌کند.
دغدغه تجهیزات همچنان پابرجاست. به عنوان نمونه ۲۳ خرداد ماه سعید محمودی – مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران – از محدودیت امکانات محیط بانی گله کرده و گفته بود: متاسفانه امکانات محدودی در حوزه محیط‌بانی داریم و از تجهیزات به‌روز دنیا برای حفاظت از مناطق بی‌بهره‌ایم بنابراین باید برای بهتر کردن وضعیت محیطبانان تلاش بیشتری شود. هر چند که سرهنگ جمشید محبت‌خانی – فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور- اول تیرماه در مراسم روز ملی محیط‌بان امسال اعلام کرد که ۷۲میلیارد تجهیزات در اختیار محیط بانان قرار گرفته است. چهار مرداد ماه هم از ۱۲۰۰دستگاه موتورسیکلت های خریداری شده رونمایی شد.
در اردیبهشت سال جاری نیز مسعود منصور- رییس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور – ضمن بیان اینکه جنگلبانان باید در دفاع از حریم جنگل از تجهیزات و امکانات کافی و حقوق و مزایا برخوردار شوند تا امر حفاظت به خوبی اتفاق بیفتد، از برنامه تحویل تجهیزات دفاع شخصی و لباس ضد حریق به جنگلبانان خبر داده بود.
دستمزد دغدغه همیشگی محیط بانان
دستمزد و مزایای محیط بانان همواره یکی از دغدغه‌های این قشر بوده است. سال گذشته فرهاد زندی – فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان تهران – از دستمزد کم محیط بانان گله کرده و گفته بود:دستمزد محیطبانان نسبت به وظایفی که دارند خیلی پایین است و گاهی به ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان هم نمی‌رسد. بیشتر محیطبانان به‌خاطر عشق و علاقه‌ای که به کارشان و طبیعت دارند این شغل را قبول کردند و نه بخاطر حقوق و مزایای آن. از سال ۹۶ افزایش ۵۰ درصد حقوق ابلاغ و سال ۹۹ نیز اعمال شد که شرایط را کمی برای محیطبانان بهتر کرد. این اظهارات در حالی مطرح شد که امسال محبت‌خانی گفت: محیط بانان حدود ۶۰ درصد حقوق یک کارشناس را دریافت می‌کردند اما امروز محیط‌بانانی که با کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست در یک سطح به لحاظ خدماتی، تحصیلات و … قرار دارند حقوق بیشتری دریافت می‌کنند.
تعیین تکلیف پرونده شهدا و جانبازان یگان حفاظت سازمان محیط زیست
یکی از راه‌های تکریم حافظان سبزپوش طبیعت، احراز شهادت و جانبازی آن دسته از محیط بانانی است که جان خود را هنگام ماموریت از دست داده‌اند و یا در این راه آسیب دیده اند؛ موضوعی که در برخی موارد سال‌ها به طول انجامیده است البته اردیبهشت ماه سال جاری اولین نشست کمیته مشترک سازمان حفاظت محیط زیست و بنیاد شهید و امور ایثارگران برای تعیین تکلیف پرونده شهدا و جانبازان یگان حفاظت سازمان محیط زیست برگزار شد و پرونده پنج تن از محیط بانان که در درگیری مجروح شده بودند مورد احراز قرار گرفت و برای تعیین درصد مقرر شد به کمیسیون پزشکی ارجاع شود.پرونده شهید تاج محمد باشقره – محیط بان استان گلستان- مورد احراز قرار گرفت و حکم شهادت وی به استان ارسال شد و پرونده شهید محمد حسن نژاد – محیط بان استان هرمزگان – نیز مورد احراز قرار گرفت و حکم شهادت وی به استان ارسال
تمامی اتفاقات رخ داده برای محیط بانان و جنگلبانان نشان می‌دهد که حوزه حفاظت از طبیعت نیازمند توجه ویژه و مستمر مسئولان و برنامه‌ریزی‌های متعدد است و نباید صرفا به تصویب قانون و خرید تجهیزات دریک مقطع زمانی بسنده است.
