تالاب مهارلو در دشتی آبرفتی و کم ارتفاع قرار دارد که مقصد نهایی چند رودخانه است و اغلب سیل گیر است. این تالاب به‌خاطر دارا بودن شوری بسیار بالا، از دیرباز زیستگاه پرندگان بومی و مهاجر (انواع اردک، غاز، کاکایی، کیلار، آنقوت، تنجه، درنا، حوتکا، اگرت، فالوروپ و به طور ویژه فلامینگوها) بوده است. در کنار ارزش و اهمیت حفظ گوناگونی و ذخایر زیستی محیط‌های آبی، توجه روزافزون بهره‌برداران صنعت آبزی‌پروری به استفاده از آرتمیا، اهمیت حفاظت و مراقبت از این منبع طبیعی با ارزش افزایش پیدا کرده است. از سوی دیگر ورود بسیار پر حجم مواد آلاینده که عمدتاً از راه رودخانه خشک صورت می‌گیرد و منابع بی‌شماری مانند فاضلاب شهری و روستایی شیراز و اطراف، فاضلاب کارخانه‌های موجود در گذر رودخانه، طیف وسیعی از مواد آلوده کننده را به این دریاچه می‌آورد که با وارد شدن به زنجیره غذایی دریاچه از راه‌های مختلف در طبیعت پخش می شود که به معضل زیست محیطی نگران کننده ای در این استان تبدیل شده است.
به گزارش ایران، مدیرکل محیط‌زیست استان فارس با بیان اینکه تالاب مهارلو محل تخلیه تمام سیلاب‌ها و زهاب‌های دو رود خشک شیراز و چنار راهدار و آبراهه‌های نظرآباد و میان جنگل است، گفت: این تالاب عمدتاً دارای آب شور است که توسط سه رودخانه خشک، حمزه و سروستان و همچنین روان آب‌هاى کوه‌هاى مجاور تأمین می‌شود. به علاوه چشمه‌های بزرگ و دائمی دریاچه نظیر بارمیشور و آب پروران از منابع تأمین کننده آب تالاب مهارلو هستند که به ترتیب در منتهی الیه شمال غربی و در حاشیه شمالی آن واقع اند. آب این حوضه از چند رود، جویبار و چشمه موقت و دائمی و نیز تعدادی زهکش تأمین می‌شود.
حمید ظهرابی با اشاره به اینکه تالاب شور مهارلو با عمق متوسط 55 سانتیمتر محل تجمع آب های سطحی و زیر سطحی آبخیزی به وسعت 3 هزار و 954 کیلومتر مربع است، افزود: متأسفانه روان آب سطحی و پساب کشاورزی و خانگی شهرهای شیراز، صدرا و سوستان در این چاله تخلیه می‌شوند. همچنین تخلیه فاضلاب‌های شهری و صنعتی به رودخانه‌های وارده به تالاب، وجود روستاها، اراضی کشاورزی و صنایع کوچک پراکنده در حاشیه تالاب که سبب ورود فاضلاب‌های غیراستاندارد و تصفیه نشده به تالاب می‌شود، تخلیه و دفع زباله در حاشیه رودخانه‌ها و آبراهه‌های منتهی به تالاب، تخلیه زهاب‌های کشاورزی حاوی کود و سموم به حاشیه تالاب، ایجاد کنارگذر که با احداث آن روند قطعه قطعه شدن و از بین رفتن تالاب تسریع می‌شود که رعایت حریم و بستر دریاچه، چه از نظر طولی و چه از نظر ارتفاعی اهمیت زیادی دارد که این حریم را با توجه به قانون توزیع عادلانه آب و قوانین دیگر می‌توان اعمال کرد.
وی با بیان اینکه تکثیر سریع و پوشاندن سطح تالاب با جلبک‌ها به‌عنوان مانع نفوذ نور و اکسیژن به آب، مشخص نبودن مرز و حریم، وجود رسوبات و لجن فراوان در کف تالاب و رودخانه‌های منتهی به تالاب و فعالیت‌های زراعی ازجمله عواملی هستند که عملاً باعث شده‌اند تا تالاب بین المللی مهارلو به چنین وضعیتی که اکنون است دچار شود، اظهار داشت: پایین آمدن سطح آب کمک می‌کند که شرایط برای رشد یک جلبک یا همان کشند قرمز در دریاچه‌ها مهیا شود از این‌رو به‌دلیل کاهش آب شاهد قرمز شدن دریاچه مهارلو هستیم. کشندهای قرمز یکسری از جلبک ها هستند که نسبت به شوری مقاوم بوده و زمانی که شوری آب بالا رود این جلبک‌ها رشدشان بیشتر می‌شود. روند پایین آمدن آب و بالارفتن غلظت نمک در دریاچه مهارلو باعث شده شرایط برای زیست این جلبک فراهم شود که برای موجودات دریاچه مضر است. هنگامی که تراکم جلبک‌ها در سطح آب بالا رود به‌صورت لایه‌ای قرار می‌گیرند که مانع از تبادل هوا با آب و در نهایت کاهش اکسیژن می‌شود که در این شرایط سم‌هایی تولید می‌کند. رشد کشند قرمز در دریاچه مهارلو تأثیر منفی در حیات آرتمیا داشته زیرا وجود این جلبک‌ها در دریاچه آنقدر زیاد است که رنگ دریاچه به‌طور کامل تغییر یافته است. آرتمیا نقش بسیار مهمی در از بین بردن برخی ناخالصی‌های نمک و املاح آب و همچنین توجیه اقتصادی زیادی دارد.
این مسئول، ورود رودخانه‌های خشک و پل فسا به دریاچه مهارلو را عامل اصلی آلودگی دریاچه نسبت به فلزات سنگین عنوان کرد و بیان داشت: این رودخانه‌ها پذیرنده فاضلاب های صنعتی مخصوصاً شهرک بزرگ صنعتی شیراز و بیمارستانی و خانگی شهر شیراز، فاضلاب‌های صنعتی، زباله شهری، زباله فلزی کارگاه‌های در و پنجره سازی، تراشکاری و تعمیرات خودرو و تعمیرگاه‌های حاشیه رودخانه‌های مذکور است که موجب تولید زباله فلزی می‌شود.
ظهرابی به بررسی‌های انجام شده روی فاضلاب‌های تخلیه شده به رودخانه چنار راهدار اشاره و بیان کرد: نتایج به‌دست آمده از این تحقیقات نشان می‌دهد که انواع فاضلاب‌ها بخش اعظمی از ورودی تالاب را تشکیل می‌دهد که همین امر باعث شد تا در این ارتباط با پیگیری‌های مکرر پرونده‌های قضایی برای عاملین و مسببین آلودگی تشکیل و برخورد قضایی صورت گیرد.
مدیرکل محیط‌زیست استان فارس با اشاره به اینکه تبخیر زیاد دریاچه مهارلو نیز باعث می‌شود که در فصل خشک، غلظت فلزات سنگین افزایش یابد، خاطرنشان کرد: کودهای شیمیایی در کشتزارهای مجاور حوضه‌های آبریز و به علاوه حشره کش‌ها و آفت کش‌ها در کشتزارهای مجاور باعث افزایش ترکیبات آلاینده آلی و آرسنیک می‌شود. آلاینده‌های آلی مخصوصاً ترکیبات فنلی و انیلینی ناشی از ورود نفت خام یا نفت و فـرآورده هـای نفتـی سـوزانده نشده و همچنین شوینده‌ها و رنگ‌های صنعتی و آفت کش‌ها و سموم کشاورزی از دیگر آلوده کنندگان این تالاب هستند.
فنل به‌صورت طبیعی در نتیجه تجزیه جلبک‌ها و گیاهان وارد محیط می‌شود؛ اما حضور این ماده در آب‌های سطحی و رسوبات رودخانه پل فسا و خشک عمدتاً در نتیجه آلودگی ناشی از فاضلاب‌ها است که به طور گسترده در شهرک‌های صنعتی و مراکز تجاری جهت تولید تجاری انواع زیادی از رزین‌های فنلی، رزین‌های اپوکسی، چسب‌ها و پلی‌امیدها مورد استفاده قرار می‌گیرد. متأسفانه حضور این مواد در آب‌های سطحی و رسوبات رودخانه به‌دلیل پساب‌های کشاورزی و استفاده از برخی آفت‌کش‌ها و استفاده از شوینده‌ها در فاضلاب‌های خانگی و ضدعفونی کننده‌ها، پاک کننده‌ها، سیگار واگزوز وسایل نقلیه و کشاورزی و… مهم‌ترین منابع از بین برنده این تالاب ارزشمند هستند که در همین راستا تلاش شده است با تکمیل تصفیه خانه شماره دو توسط شرکت آبفای شیراز، در حال حاضر فاضلاب خام خانگی تصفیه شود تا مقداری از میزان آلایندگی این تالاب کاسته شود. همچنین تعدادی از صنایع آلاینده مجاور رودخانه نیز تعطیل و موظف به تغییر فرایند تولید و تکمیل و بهسازی تصفیه خانه شدند. شهرک صنعتی بزرگ شیراز نیز برنامه زمانبندی تکمیل فاز سه تصفیه خانه را ارائه کرده و در حال انجام امور است.
برداشت بی‌رویه نمک از مهارلو
وی با اشاره به اینکه با خشک شدن تالاب بهترین زمان برای دست‌اندازی فراهم می‌شود، تصریح کرد: یکی دیگر از انواع این دست اندازی‌ها، استحصال شدید نمک از آن است که بزرگترین استحصال کننده آن نیز مجتمع پتروشیمی شیراز است. حدود 6 معدن نمک آبی در تالاب مهارلو مستقر است که سه معدن آن فعال و سه معدن دیگر غیرفعال است.4 معدن دریاچه مهارلو فاقد مجوز محیط زیست است که از قدیمی‌ترین معادن این منطقه بوده و از این اداره کل مجوز ندارد، اما دو معدن دیگر دارای مجوز از این اداره است که یکی فعال و دیگری غیر فعال است.
وی با اشاره به مشکلات و اثرات زیست‌محیطی این معادن برای منطقه ادامه داد: شیوه استحصال نمک در این معادن باید مورد ارزیابی قرار گیرد، زیرا فعالیت معدنی در تالاب‌ها پیامد‌هایی نظیر تخریب زیستگاه، ناامنی و آلودگی به‌همراه دارد و علاوه بر تأثیر بر ارزش‌های بوم شناختی باعث تخریب منظر و از بین رفتن ارزش‌های زیبا شناختی و صدمه به کارکرد‌های پایدار و مناسبی مانند گردشگری و تفرج می‌شود.
ایجاد حوضچه‌های مصنوعی و در معرض تبخیر قرار دادن آب در محیط‌های کم آبی نظیر مهارلو هم از دیگر اثرات منفی برداشت نمک و املاح از این تالاب است.
