این روزها بار دیگر شاهد تعارض یکی از گونه‌های حیات وحش با انسان هستیم به‌گونه‌ای که بر اساس اعلام ایرج کیانی- مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر چهارمحال و بختیاری – سه مورد حمله خرس در کمتر از ۱۰ روز در شهرستان کوهرنگ گزارش شده است.
به گزارش ایسنا، اشکان اشعریون، عضو کمیته ملی حفاظت از خرس های ایران درباره علل این تعارض اظهارکرد: هدف همه حیوانات دسترسی به غذا با صرف کمترین انرژی و خطر است؛ چه در کوهرنگ اصفهان و چهار محال و بختیاری که در منطقه زاگرس قرار دارند و چه در البرز و جنگل‌های هیرکانی. دسترسی خرس به غذا کم شده است علاوه بر آن ساخت و گسترش سکونتگاه‌های انسانی و جاده در جایی که قبلا زیستگاه خرس بوده موجب شده است که خرس خطر کند و به سکونتگاه‌های انسانی نزدیک شود.
وی تاکید کرد: خرس قهوه‌ای در ایران گونه‌ای نیست که به انسان حمله کند. ۹۰ درصد مواقع خرس در مواجهه با انسان فرار می‌کند مگر اینکه خرس ماده برای حفاظت از توله حمله کند یا خرس را در زمستان ببینیم که فصل خواب زمستانی آن است. خرس در این فصل ممکن است به علت پیدا نکردن لانه مناسب یا مواجهه با عامل استرس‌زا در حال جابجایی باشد.
اشعریون اضافه کرد: در فصل تابستان اگر برخلاف شرایط عادی غذا در دسترس خرس نباشد،علت حمله جست و جو برای پیدا کردن غذاست.
این عضو کمیته ملی حفاظت از خرس‌های ایران اضافه کرد: رژیم غذایی خرس بسیار شبیه انسان است و از میوه، علف، عسل تا گوشت را مصرف می‌کند و کمتر شکار و گاهی اوقات از گوشت لاشه استفاده می‌کند. هر چه به پاییز و زمستان نزدیک‌تر شویم این تعارض ممکن است بیشتر شود چون فصلی است که خرس‌ها بیشتر غذا می‌خورند تا برای خواب زمستانی بیشتر بافت چربی ذخیره کنند.
وی اضافه کرد: دو سه سال پیش می‌دانستیم که شرایط بحرانی برای دسترسی خرس به غذا ممکن است به وجود بیاید اما بارندگی زیاد دو سال پیش باعث بهتر شدن شرایط شد ولی خشکسالی کنونی باعث شده است که خرس برای پیدا کردن غذا به سکونتگاه‌های انسانی نزدیک شود.
تعارض بین انسان و خرس قابل پیشگیری است
این عضو کمیته متخصصان خرس قهوه‌ای اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت با بیان اینکه تعارض بین انسان و خرس قابل پیشگیری است،گفت: عشایر با طبیعت در ارتباط هستند و قسمتی از خطرات زندگی عشایری خطر مواجهه با حیوانات است. ما از الان می‌دانیم که به‌شدت رفتار تغذیه‌ای خرس‌ها از اواخر تابستان و اوایل پاییز زیاد می شود و اگر در طبیعت مواد غذایی برای خوردن پیدا نکنند به سمت باغ‌ها و مزارع، کندو و … می‌روند بنابراین از الان می‌توان تمهیداتی اندیشید تا این تعارض کمتر شود اما اگر به این موضوع توجه نشود، امکان ایجاد تعارض بیشتر می‌شود.
این عضو کمیته ملی حفاظت از خرس‌های ایران در پاسخ به این پرسش ایسنا که چه تمهیداتی برای کاهش تعارض میان انسان و خرس می‌توان اندیشید، اظهارکرد: در کشورهای اروپایی شرقی خرس را مجدد به طبیعت معرفی کرده‌اند. میوه‌های خراب باغ‌ها را جمع‌آوری و در مکان مناسبی دپو می‌کنند تا خرس آن محل را به عنوان منبع غذایی بشناسد. این کار در شرایط عادی درست نیست چون دخالت در طبیعت و تغذیه حیوان محسوب می‌شود ولی در شرایط وجود تعارض بین انسان و حیوان از چنین روش‌هایی استفاده می‌شود.
اشعریون اضافه کرد: جمعیت خرس در ایتالیا نسبت به ایران کمتر و پراکنش آن محدودتر است. مسوولان در این کشور گروه عملیات تشکیل داده‌اند. دامداران، گله‌داران و روستاییان در مقابل خسارات ناشی از حمله خرس بیمه هستند. اگر خرس به منطقه‌ای حمله کند، این گروه عملیاتی سریع وارد می‌شوند و در صورت تایید آن، دامدار و کشاورز خسارت‌دیده از بیمه خسارت می‌گیرد.
وی با بیان اینکه خسارت ناشی از حمله خرس در ایران بیمه نیست، گفت: باغدار و دامدار یک سال زحمت می‌کشد ولی در یک شب خرس می‌تواند بخشی از سرمایه او را نابود کند و خسارتی هم پرداخت نمی‌شود چون شیوه استاندارد رفع تعارض و بودجه آن را نداریم.
اشعریون ادامه داد: لازم است به روستاییان و عشایر راه‌های کاهش تعارض با حیات وحش از جمله خرس را آموزش دهیم سپس اگر حیوانی به او آسیب زد، خسارت پرداخت کنیم. سازمان‌های بیمه‌گر نیز گویند مواردی را بیمه می‌کنند که بتوانند از آن جلوگیری کنندوقتی شیوه جلوگیری وجود ندارد، چگونه آن را بیمه کنم؟
این عضو کمیته ملی حفاظت از خرس‌های ایران تاکید کرد: ارایه خدمات بیمه، آموزش جوامع محلی و شیوه‌های مداخله‌ای باید اجرا شود تا بتواند تعارض را کاهش داد. متاسفانه این اقدامات به علت نبود بودجه به‌طور مطلوب انجام نمی‌شود.
وی تاکید کرد: بسیار باید به آموزش جامعه محلی توجه کرد چراکه ما آموزش را اولین موضوع در حفظ حیات وحش می‌دانیم چون جامعه محلی هر روز با طبیعت و حیات وحش در ارتباط است اما متاسفانه به اندازه کافی به آن پرداخته نشده است. آموزش‌های کلی را با کمک نهادهایی مانند سازمان ملل و سازمان محیط زیست داده‌ایم ولی روند ثابتی نداشته است تا مردم نسل به نسل نحوه رفتار صحیح در طبیعت را یاد بگیرند.
در صورت مواجهه با حیوانات وحشی چگونه رفتار کنیم؟
اشعریون در پاسخ به این پرسش که در مواجهه با حیات وحش چه کنیم؟ توضیح داد: از مقابل هیچ حیوان وحشی مانند خرس فرار نکنید چون فرار کردن حیوان را به تعقیب تشویق می‌کنند. بایستید اما به چشم حیوان خیره نشوید چون تماس چشمی را به عنوان تهدید و زورآزمایی تلقی می‌کند. در صورت امکان داد و بیداد و دستانتان را باز کنید و خود را بزرگتر و قوی تر نشان بدهید. این کار همان تکنیکی است که حیوانات در مواجهه با هم به کار می‌گیرند.
این عضو کمیته ملی حفاظت از خرس‌های ایران اضافه کرد: می‌توان اسپری فلفل با دوز پایین‌تر بو توزیع کرد چون بویایی حیوانی مانند خرس چند ۱۰ برابر یک انسان است و استشمام این بو می‌تواند حیوان وحشی را فراری دهد ولی قرار دادن چنین تجهیزاتی بدون ارایه آموزش امکان پذیر نیست.
وی با اشاره به استفاده از فنس‌های الکتریکی در برخی کشورها برای کاهش تعارض با حیات وحش گفت: در برخی مناطق کانادا می‌توان دور چادر خود در طبیعت از فنس‌های کوچک الکتریکی و قابل حمل استفاده کرد و کوهنوردان از آن بهره می‌برند ولی چنین تجهیزاتی در ایران نداریم. خرس از روی چادر کوهنوردان رد می‌شود و چند خوراکی هم بر می‌دارد التته در کانادا خرس گریزلی زندگی می‌کند که به انسان حمله می‌کند و او را می‌کشد ولی خرس قهوه‌ای هیج ایده‌ای برای حمله به انسان ندارد مگر انسان را تهدید تشخیص دهد که خیلی کم پیش می‌آید.
اشعریون در پایان با اشاره به وجود اخباری مبنی بر حمله خرس به برخی زنان عشایر اظهارکرد: آنان ممکن است به‌تنهایی و بدون سرو صدا برای چیدن سبزی و زرشک به کوه بروند و خیلی به حیات وحش نزدیک شوند و حیوان یک دفعه متوجه حضورشان شود و حمله کند اما اگر سر و صدا کنند و چند نفره بروند، احتمال این رخداد کمتر است. ۹۰ درصد مواقع قبل از اینکه انسان متوجه حضور حیوان شود، آن حیوان شما را دیده است و در حال ارزیابی رفتارتان است.
