در حالی از امروز قرار است دولت نسبت به ثبت‌نام متقاضیان طرح جهش تولید مسکن اقدام کند که کارشناسان با توجه شرایط سخت اقتصادی کشور و کسری عظیم بودجه، معتقدند دولت در این مسیر، راه آسانی پیش رو ندارد.
طرح ساخت مسکن‌ملی در ابعاد سالانه یک میلیون خانه قرار است در دولت سیزدهم اجرا شود؛ این پروژه یکی از وعده‌های انتخاباتی ابراهیم رییسی بود که البته منتقدان بسیاری هم داشت که اساسا امکان اجرای این پروژه را با توجه به شرایط اقتصادی کشور زیر سوال می‌بردند. با این وجود، رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی در مقابل انتقادها، تاکید دارد؛ خیلی‌ها فکر می‌کنند که این کار شدنی نیست، اما حتما شدنی است.
اما در شرایطی دولت سیزدهم تصمیم به اجرای طرح جهش تولید مسکن دارد که برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که دوره انتظار خانه‌دار شدن دهک اول به ۱۷۸ سال رسیده است. براساس گزارش بانک مرکزی، قیمت هر مترمربع خرید خانه در تهران ۳۰ میلیون و ۹۷۰ هزار تومان است، بنابراین خرید یک خانه ۷۵ متری به حدود دو میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان در تهران سرمایه نیاز دارد. با توجه به این اعداد، سخنگوی کمیسیون عمران مجلس اعتقاد دارد؛ با درآمد کنونی اقشار متوسط جامعه و هزینه‌های سرسام‌آور زندگی، خانه‌دار شدن به رویا تبدیل شده است.
به گفته عبدالجلال ایری، معاون وزارت راه با حضور در جلسه با کمیسیون عمران، گزارشی از دوره انتظار برای خرید یک واحد ۷۵ متری آپارتمان ارائه کرد که براساس آن، مدت انتظار دهک اول برای خانه‌دار شدن حدود ۱۷۸ سال و برای دهک‌های دوم و سوم به ترتیب به حدود ۱۰۹ و ۷۹ سال رسیده است.
بر همین اساس، طبق آمارهای رسمی سهم هزینه تامین مسکن در روستاها ۱۸ درصد، در شهرها حدود ۳۶ درصد و استان‌های بزرگ ۴۱.۵ درصد و در کلانشهرها این رقم بالای ۶۰ درصد است.
شرایط ثبت‌نام طرح جهش تولید مسکن
با این وجود، از امروز قرار است ثبت‌نام خانه‌اولی‌ها در طرح جهش تولید مسکن آغاز شود. بنا به اعلام وزارت راه و شهرسازی، متقاضیان ثبت نام در سامانه جهش تولید مسکن می‌توانند از ۱۲ ظهر امروز، چهارشنبه، ۲۸ مهر به سامانه ثمن مراجعه کنند.
معاون وزیر راه و شهرسازی در تشریح شرایط متقاضیان واحدهای طرح جهش تولید مسکن گفته؛ عدم استفاده از تسهیلات یارانه‌ای دولتی در بخش مسکن و سبز بودن فرم «ج»، فقدان مالکیت خصوصی، متاهل یا سرپرست خانوار بودن و سابقه حداقل پنج سال سکونت در شهر مورد تقاضا، چهار شرط اصلی خواهد بود.
محمود محمودزاده متذکر شده؛ در همه ۳۱ استان ثبت‌نام انجام می‌شود و به سرعت سایر شهرهایی که در سامانه نیست، پس از تامین زمین، به سامانه افزوده خواهد شد و اطلاع‌رسانی در این زمینه انجام می‌شود.
معاون وزیر راه و شهرسازی تاکید کرده؛ اولویت ویژه‌ای وجود ندارد و همه کسانی که شرایط مذکور را دارا باشند، می‌توانند ثبت‌نام کنند.
به گفته او، در مرحله اول ثبت‌نام اطلاعات هویتی سرپرست خانوار یا متقاضی اخذ می‌شود و همچنین متقاضی باید اطلاعات افراد تحت قیومیت و تحت کنترل خود را درج کند؛ بعد از پالایش اولیه به متقاضی واجد شرایط بودن، ابلاغ می‌شود. سپس از آنها خواسته می‌شود که به ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها یا بنیاد مسکن مراجعه حضوری داشته باشند و مدارک سکونت در شهر مورد تقاضا را ارائه دهند. مرحله بعد معرفی به بانک عامل و افتتاح حساب سپرده است. در مرحله بعدی نیز به پروژه‌های در حال احداث، ارجاع داده می‌شود.
زمین مجانی است؟
قانون جهش تولید و تامین مسکن ۱۷ مردادماه ۱۴۰۰ به تصویب مجلس و سوم شهریورماه ۱۴۰۰ به تایید شورای نگهبان رسید. براساس تبصره ۳ از ماده ۴ این قانون، مجموع دوران مشارکت و فروش اقساطی واحدها ۲۰ ساله است. تسهیلات مربوط به ساخت واحدهای این قانون پس از دوره مشارکت به فروش اقساطی تبدیل و تعهدات آن به خریدار منتقل می‌شود.
البته هنوز جزییات اقساط و نرخ سود تسهیلات خانه‌های طرح جهش تولید مسکن برای دهک‌های مختلف توسط بانک مرکزی اعلام نشده، اما اقبال شاکری، نماینده مجلس گفته تسهیلات ۴۵۰ میلیون تومان است که به سازندگان پرداخت می‌شود. اقساط نیز ۳ میلیون و ۷۵۰ هزار تا ۵ میلیون تومان خواهد بود. همچنین وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده که تلاش می‌کند حداکثر کمک را به دهک‌های یک تا سه داشته باشد. این کمک‌ها می‌تواند شامل تقبل تمام یا بخشی از نرخ سود تسهیلات، زمین رایگان، خدمات مهندسی و عوارض صدور پروانه باشد.
با این حال، براساس اعلام وزیر راه و شهرسازی، در قانون جهش تولید مسکن برای دهک‌های یک تا ۵ زمین مجانی است و قطعا این مساله اجرا می‌شود.
به گفته رستم قاسمی، وزارت راه و شهرسازی، مکلف به برنامه‌ریزی و فراهم کردن شرایط برای احداث ۴ میلیون واحد مسکونی در دولت سیزدهم است، بنابراین از آنجایی که احداث مسکن به ۲ سال زمان نیاز دارد، تدبیری در وزارت راه ایجاد کردیم تا در سال نخست حجم بیشتری آغاز شود و با زمان‌بندی بتوانیم ۴ میلیون واحد مسکونی را احداث کنیم. بر این اساس، تمهیدات شروع ساخت دو میلیون واحد مسکونی طی امسال اجرایی می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه اجرای قانون جهش تولید مسکن کار بزرگ و شدنی است، عنوان کرده: از یک میلیون واحد مسکونی که سالانه در دستور کار دولت سیزدهم برای احداث قرار دارد، ۳۵۰ هزار واحد توسط مردم و به شکلی خصوصی‌سازی، ۲۰۰ هزار واحد توسط بنیاد مسکن احداث خواهد شد. عملا آنچه که برای دهک‌های یک تا ۵ درآمدی باید سالانه احداث شود، حدود ۵۰۰ هزار واحدمسکونی است.
چند سوال درباره طرح جهش تولید مسکن
در این شرایط اما، برخی از کارشناسان معتقدند ابعاد طرح جهش تولید مسکن هنوز روشن نیست و حتی موافقان این طرح بر این عقیده‌اند که اجرای آن الزاماتی را داراست که باید مدنظر قرار گیرد. به عبارتی، گروهی بر تورم‌زا بودن اجرای این طرح تاکید دارند و برخی دیگر، راهکار تامین منابع مالی را مهمترین مساله در این حوزه ارزیابی می‌کنند و معتقدند تامین این اعتبار از قدرت اقتصاد ایران در شرایط کنونی خارج است.
وحید شقاقی، کارشناس اقتصادی معتقد است؛ طرح ساخت یک میلیون مسکن هنوز طرح شفافی نیست و ابعاد این موضوع برای صاحب‌نظران و کارشناسان مبهم است.
به گفته او، باید توجه داشت وظیفه دولت ساخت مسکن نیست و این یک خطای راهبردی است. دولت مسوولیت سیاستگذاری و حمایت را برعهده دارد و هرگونه دخالت دولت در اقتصاد اوضاع را بدتر می‌کند؛ مگر ضرورت به شکلی باشد که دخالت دولت را توجیه پذیر کند.
وی با اشاره به تجربه ساخت مسکن‌مهر در دولت دهم، تصریح کرده: هر چند معتقدم در قالب این پروژه بخشی از دهک‌های کم‌درآمد صاحب مسکن شدند، ولی تحلیل هزینه فایده آن می‌گوید با مکانیزم دیگری می‌شد هزینه‌ها را کاهش داد و فواید آن را بیشتر کرد.
حسین سلاح‌ورزی، نایب رییس اتاق بازرگانی ایران نیز گفته؛ اجرای پروژه ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال بسیار سخت و پیچیده است و در هیچ کشوری، دولت چنین تجربه ای را نداشته است.
وی با تاکید بر اینکه دولت باید جزییات این برنامه را هم اعلام کند، عنوان کرده: شاید برنامه‌ای جدید برای این پروژه تدارک دیده نشده و مدل همان مدل مسکن ملی و مسکن‌مهر باشد، اما نکته مهم اینجاست که باید دید چه میزان از این واحدهای مسکونی در روستاها احداث خواهند شد.
مهدی سلطان‌محمدی، کارشناس صنعت مسکن نیز اعتقاد دارد؛ مشخص نیست دولت بر چه اساسی می‌خواهد این کار را انجام دهد؟ چه اتفاق و گشایشی حاصل شده و چه منابعی تامین شده که دولت فکر کرده می‌تواند یک میلیون واحد مسکن بسازد؟ وقتی تاکنون نتوانستیم این کار را کنیم، یعنی نمی‌شده چنین طرحی را انجام دهیم.
به گفته او، دولت کسری بودجه ترسناکی دارد، مبلغی بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار میلیارد تومان. حال با این کسری عظیم بودجه چه باید کرد؟
