روزهای دشوار دیپلمات ها در پایتخت ها / نهایی شدن توافق خوب یا شوک در دقیقه ۹۰؟
قرن نو نوشت: روزهای سخت مذاکرات احیای برجام فرا رسیده است، از یک طرف روس‌ها از شکل‌گیری توافق در آینده نزدیک خبر می‌دهند و از سوی دیگر اروپایی می‌گویند ضرب الاجل تعیین می‌کند و البته همه نگران تصمیمات سیاسی دقیقه نودی هستند.
هشتمین دور از گفتگوهای احیای برجام از ۶ دی ماه با برگزاری نشست کمیسیون مشترک به ریاست علی باقری مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران و انریکه مو را معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا آغاز شده و کماکان ادامه دارد.
توپ در زمین کیست؟
در این دور از مذاکرات بازی مقصرنمایی طرف‌های اروپایی با چاشنی تعیین ضرب الاجل‌های مصنوعی شدت گرفته و امریکایی‌ها می‌گویند توپ در زمین ایران است و زمان تصمیم‌گیری‌های سیاسی فرا رسیده است. از سوی دیگر ایران نیز اعلام کرده است که در صورتی که آمریکا آمادگی بازگشت به تعهدات خود را داشته باشد، احیای برجام به سرعت قابل دسترس خواهد بود.
اکنون این گفتگوها در حالی پیش می‌رود که اخبار تأیید نشده از ارائه پیشنهادهای جدید تیم آمریکایی، برای تضمین‌های مد نظرایران حکایت دارد. روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال در این باره نوشت: تیم آمریکایی به ایران پیشنهاد داده که ضمانتهای نامه حقوقی از وزارت خزانه‌داری آمریکا برای برداشته شدن تحریم‌ها دریافت کند که مورد پذیرش ایران قرار نگرفته است.
بنابراین از منظر بسیاری از تحلیلگران موضوع ارائه تضمین یکی از مهمترین موانع در مسیر حصول به توافق میان طرفین تبدیل شده است.
آمریکا حاضر به دادن تضمین به ایران است؟
در حالی که تیم ایرانی خواستار تضمین دولت آمریکا مبنی بر عدم خروج دولت‌های آتی ایالات متحده از توافق هسته‌ای است، تضمینی که بر اساس قانون اساسی امریکا، دولت بایدن از ارائه آن معذور است. این درحالی است که تهران نگران هستند تا تجربه‌ای مشابه آنچه در سال ۲۰۱۸ از سوی دونالد ترامپ رخ داد، بعد از کنار رفتن احتمالی جو بایدن نیز تکرار شود
توافق موقت کنار زده شد
تمرکز این دور از مذاکرات هم بر تأمین مطالبات ایران یعنی “رفع تحریم‌ها، راستی آزمایی و ارائه ضمانتهایی که ایران ایران از طرف آمریکایی طلب کرده، گذاشته شده است.در این میان برخی منابع دیپلماتیک اعلام کردند که روسیه به پیشنهاد توافق موقت و شش ماه را مطرح کرده‌اند.
اما مقامات ایران تا کنون همواره تأکید کرده‌اند که خواستار یک توافق موقت نیستند و برداشتن کلی و یک جای مجازات‌ها تنها راه باگشت ایران به تعهدات خویش است.
تحلیگران بر این باورند که با توجه به اینکه به اینکه دو طرف توافق موقت را رد کردند، باید به یک توافق جامع برسند که این موضوع مسیر را بسیار سخت می‌کند. همچنین آمریکا اعلام کرده ایران باید تمام تأسیسات هسته‌ای خود را از کشور خارج کند و کارشناسان آژانس نیز به مانند گذشته نظارت‌های سفت و سخت خود را داشته باشند، اما با توجه به هزینه‌های ایران برای افزایش سطح غنی‌سازی و توسعه برنامه‌های هسته‌ای، این مسائل نیاز به گرفتن تصمیمات سخت دارد.
زمان احتمالی توافق در وین
در این میان طرف‌های غربی زمان احتمالی توافق در وین را اعلام کرده و می‌گویند که دوطرف در مرحله پایانی مذاکرات قرار دارند.
برت مک‌گورک، هماهنگ‌کننده امور خاورمیانه در شورای امنیت ملی کاخ سفید با اشاره به اینکه ایالات متحده و ایران برای بازگشت به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ «در تیررس یک توافق احتمالی قرار دارند» در این باره گفت: دولت بایدن آخرین مهلت مذاکره با ایران را اوایل ماه فوریه تعیین کرده و مذاکرات به نقطه اوج نزدیک شده است.
در همین حال یک دیپلمات ارشد آمریکایی که نامش فاش نشد نیز به خبرگزاری رویترز گفت: آخرین گفتگوها در وین، فشرده‌ترین مذاکراتی بوده که طرفین برای احیای برجام با یکدیگر برگزار کرده‌اند. وی افزود: ما پیشرفت کردیم و فهرست اختلافات را تنها به اولویت‌های طرفین محدود کرده‌ایم.
این دیپلمات ارشد امریکایی، با اشاره به اینکه اکنون اختلاف ایران و امریکا در سه زمینه لغو تحریم‌ها، راستی‌آزمایی و تضمین، مطرح است، اضافه کرد: در حال حاضر توپ بیشتر در زمین تهران است چرا که واشنگتن به ایران اعلام کرده که آمادگی دارد تحریم‌های مغایر با برجام را لغو کند.
خبرها از ایران نیز از توافق احتمالی میان دو طرف به گوش می‌رسد. محمود عباس‌زاده سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست‌خارجی مجلس اعلام کرد: مجموعه قراین و شواهد نشان می‌دهد شرایط برای یک توافق خوب و برد- برد آماده است.
در چنین شرایطی نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین گفت: اگر مذاکرات وین برای برچیدن تحریم هابا همین روند پیش برود امکان حصول توافق تا پایان فوریه میلادی (اوایل اسفند) فراهم است.
این دیپلمات روس در عین حال ابرازامیدواری کرد که پیش از پایان ماه‌آوریل آینده برجام احیا شده و تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران برچیده شود. نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی پیش از این گفته بود که اقدامی جمعی برای تهیه پیش‌نویس در گفتگوهای وین در قالب همه مشارکت‌کنندگان کنونی برجام (غیر از آمریکا) در جریان است.
«میخائیل اولیانوف» در گفتگو با شبکه «روسیه ۲۴» اظهار داشت: اگر مذاکرات با همین روند پیش برود به صورت واقع بینانه می‌توان تا پایان ماه فوریه به توافق دست یافت.وی همچنین افزود که آماده‌سازی برای احیای برجام به صورت کامل هم دو ماه دیگر زمان خواهد برد.
مذاکرات ایران و آمریکا؛ شاید به‌زودی
اما به نظر می‌رسد که تهران بر سر دوراهی مذاکره با آمریکا یا اروپا نیز قرار گرفته است، اولیانوف درباره مذاکرات مستقیم احتمالی میان ایران و آمریکا هم گفت: نمی‌دانم ایرانی‌ها و آمریکایی‌ها چه وقت دور میز مذاکرات خواهند نشست اما گمان می‌کنم این امر در زمانی نسبتاً نزدیک روی دهد.
همچنین یک مقام امریکایی در گفتگو با رویترز گفت: «با توجه به چارچوب زمانی محدود، انجام گفتگوهای مستقیم بسیار به نفع این روند خواهد بود. »
اگر توافق حاصل نشود…
نشانه‌ها موید این است که گشایش‌هایی در مذاکرات صورت گرفته و می‌توان گفت مسیری که در حال طی شدن است که می‌تواند انتهای آن به احیای برجام ختم شود.
علی بیگدلی کارشناس مسائل بین‌الملل در این باره گفت: ایران و آمریکا با توجه به شرایطی که در آن قرار دارند راهی به جز توافق ندارند. آمریکا در حال حاضر با مشکلات زیادی روبرو است و تحت همین مشکلات محبوبیت جو بایدن رئیس‌جمهور این کشور به پایین‌ترین حد خود یعنی حدود ۳۲ درصد رسیده که این موضوع به نوعی برای بایدن یک امتیاز منفی حساب می‌شود.
بیگدلی گفت: دموکرات‌ها کمتر از یک سال دیگر باید در انتخابات میان دوره‌ای کنگره شرکت کنند این موضوع به نوعی در حکم به صدا درآمدن زنگ خطر است، بنابراین آن‌ها به دنبال آن هستند که از برجام یک برگ برنده برای خود دست و پا کنند. از طرف دیگر کشورمان با توجه به مشکلات اقتصادی که طی دو سال اخیر به وجود آمده، وضعیت اقتصادی مطلوبی ندارد بنابراین برای سرؤسامان دادن به وضعیت اقتصادی راهی به جزء رفع تحریم‌ها باقی نمانده است.
گزینه‌های دیگر روی میز مذاکرات
همچنین گروه بین‌المللی بحران در گزارش تازه خود هشدار داده که فاصله تا مرحله گریز هسته‌ای ایران تنها به چند هفته کاهش یافته و در صورتی که در هفته‌های آتی توافقی بر سر برنامه هسته‌ای ایران حاصل نشود، احیای برجام دیگر بی‌معنی خواهد بود. این نهاد غیر دولتی مستقر در واشنگتن می‌گوید در صورتی که برجام احیا نشود، روند به سرعت در مسیر شدت‌گیری تنش‌ها پیش خواهد رفت و در عین حال احتمال تقابل نظامی نیز افزایش خواهد یافت.
از سوی دیگر امریکایی‌ها معتقدند با وجود گستردگی برنامه هسته‌ای ایران و همچنین محدود نبودن به یک مکان جغرافیایی مشخص و البته برخورداری از دانش هسته‌ای، حتی حمله نظامی هم نمی‌تواند بر این نگرانی غلبه کند و برعکس ممکن است کسانی که در ایران ازایده ساخت سلاح اتمی حمایت نمی‌کنند نیز در شرایط جدید تغییر رویه دهند.
جک سالیوان، مشاورامنیت ملی آمریکا، در این باره گفت: اگر چه آمریکا حل دیپلماتیک مناقشۀ اتمی ایران را ترجیح می‌دهد، اما، همزمان و در همکاری با متحدانش گزینه‌های جایگزین را در صورت شکست مذاکرات تدارک می‌بیند.
