پس از اشاره اخیر رهبر انقلاب به قصه تلخ تخریب جنگل ها، بار دیگر پرونده این فاجعه را مرور کردیم؛ تبدیل یک سوم جنگل های شمال به مسکن و ویلا، سوختن ۱۶۲ هزار هکتار جنگل در آتش، تداوم قاچاق چوب و … . مشاور رئیس سازمان جنگل ها، برنامه این سازمان برای جلوگیری از این فجایع هولناک را برای خراسان تشریح کرده است.
«تخریب جنگل‌ها، ضرر به ملّت و ضرر به منافع ملّی است»؛ این جمله، بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب درباره اهمیت حفظ جنگل‌ها و منابع طبیعی است که مسئولیت همه ما و به ویژه مسئولان سه قوه را برای حفاظت از این نعمت الهی، سنگین‌تر می‌کند.
ضربه به منافع عمومی جامعه
در روز درختکاری امسال، بخشی از تاکیدات رهبر معظم انقلاب به موضوع تخریب جنگل‌ها اختصاص داشت و ایشان نکات مهمی را دراین‌باره بیان کردند: «…تأکید می‌کنیم، همیشه هم تأکید کرده‌ایم که تخریب جنگل‌ها، تخریب محیط زیست و نابود کردن رویش‌های گیاهی و درخت و سبزه روی زمین، تخریب منابع ملّی است و ضربه به منافع عمومی جامعه است؛ همه بدانند، این که یک بخشی از جنگل را تخریب کنند، ویران کنند برای این‌که فرض کنید یک ساختمانی، یک مرکزی بسازند، این قطعاً به ضرر است. در یک موارد اضطراری البتّه اشکال ندارد، امّا به طور طبیعی این بدون شک ضرر به ملّت و ضرر به منافع ملّی است».
رهبر انقلاب: روی مسئله تخریب جنگل‌ها حساس باشید
ایشان در سال‌های گذشته نیز حساسیت خود نسبت به این موضوع را مطرح کرده بودند:
* روی مسئله تخریب جنگل‌ها حساس باشید. فشار به جنگل‌ها زیاد است. جنگل‌ها، منابع طبیعی و مراتع را باید حفظ کرد. (17/12/1398)
* ما امروز از ناحیه بی‌اعتنایی به جنگل، بی‌اعتنایی به مرتع، عدم توجّه درست به پوشش گیاهی در سراسر کشور خسارت‌هایی را متحمّل می‌شویم… . (15/12/1397)
* در حفظ مراتع و حفظ جنگل‌ها بایستی جدّاً کوشید. دستگاه‌های ذی‌ربط، از جمله دستگاه‌های ناظر مثل دستگاه قضایی، در مورد تعرّض به جنگل‌ها بایستی کمال اهتمام را داشته باشند. (15/12/1397)
یک عده سوداگر به جان جنگل ها می افتند…
* یک عدّه سوداگر و دنبال سود مادّی، فکر منافع ملّی را نمی‌کنند، به جان این مراتع یا جنگل‌ها یا بقیّه ثروت‌های طبیعیِ این‌چنینی می‌افتند و [فقط] سود خودشان را در نظر می‌گیرند. (15/12/1395)
سهم ما از جنگل ها
کشور ما جزو 20 کشور غنی از نظر تنوع زیستی و ژنتیکی است که سبب شده بسیاری از گیاهان و جانوران بومی را در کشور داشته باشیم. طبق گزارش سال ۲۰۲۰ فائو(سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد)، کشور ما 11.7 میلیون هکتار پوشش جنگلی دارد و از این لحاظ بین 193 کشور جهان در جایگاه 54 قرار می‌گیرد. البته این آمار به روایت سازمان جنگل‌های ما، 14.3 میلیون هکتار است و اختلاف 3.3 میلیون هکتاری آن با گزارش فائو، به دلیل تفاوتی است که در تعریف ما و آن‌ها از سطح پوشش و ارتفاع درختان مناطق جنگلی وجود دارد.
از آتش سوزی ها تا قطع درختان
با این آمارها و اطلاعات، در این که کشور ما وضعیت خوبی از نظر پوشش جنگلی دارد، تردیدی نیست؛ اما آن روی سکه نیز حقایق و خبرهای تلخی را روایت می‌کند:
* طبق آخرین گزارش رسمی موجود، در طول ۸ سال (از ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹) و با احتساب دوماه ابتدایی سال 1400، بیش از ۱۷ هزار آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور رخ داده که به ۱۶۲ هزار هکتار جنگل و مرتع ایران خسارت زده است. از این دست حوادث در طول 10 ماه اخیر هم کم نداشته‌ایم.
* طبق اعلام سازمان جنگل‌ها، این آتش‌سوزی‌ها سالانه بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان خسارت به‌بار می‌آورد و این یعنی در طول ۸ سال گذشته حداقل ۲۴۰۰ میلیارد تومان از اعتبارات کشور برای اطفای آتش‌سوزی‌ها و احیای جنگل‌های سوخته صرف شده است.
* آن‌طور که رادیو گفت‌وگو منتشر کرده، به گفته یکی از فعالان محیط زیست، نگاه درآمدزایی به جنگل و اجرای طرح‌های توسعه اقتصادی ناپایدار در جنگل‌ها یکی از آسیب‌هاست و به عنوان مثال، فقط در شهر ساری 250 مجوز معدن‌کاری صادر شده است که متاسفانه در امتداد جاده‌های شمالی مانند هراز، فیروزکوه و چالوس و به ویژه جاده‌های فرعی شاهدیم که به اسم معدن‌کاری در پرشیب‌ترین نقاط کوهستان پوشش جنگلی را با لودر برداشت می‌کنند درصورتی‌که معدنی در کار نیست.
تبدیل یک سوم جنگل ها و مراتع به مسکن و ویلا!
* 14 درصد جنگل‌های ما در سه استان شمالی است اما جالب این‌که، طبق گزارش فرهیختگان، ۲۰ درصد «مشاوران املاک» کشور هم در همین ۳ استان شمالی است و ۳۳ درصد مراتع و جنگل‌های استان‌های شمالی در ۲۵ سال اخیر تبدیل به مسکن و ویلا شده است.
یک ادعای ترسناک
* 42 درصد جنگل‌های کشور هم در ناحیه رویشی زاگرس است که از شمال غربی‌ترین نقطه کشور (استان آذربایجان‌غربی) شروع می‌شود و با امتداد تا غرب و جنوب کشور، مجموع ۱۲ استان را دربرمی‌گیرد. آن‌طور که «فرزاد علیزاده»، فعال محیط زیست، به ایسنا گفته است: در
۷۰ سال گذشته هفت میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس از بین رفته و فقط پنج میلیون هکتار جنگل در زاگرس باقی مانده است. به گفته او، «این‌طور که ما به نابودی جنگل‌ها و مراتع کشور کمر همت بسته‌ایم، متاسفانه تا ۵۰ سال آینده تمامی جنگل‌ها و در ۸۰ سال آینده تمامی مراتع را از دست خواهیم داد».
قاچاق چوب همچنان ادامه دارد!
این هم ماجرای تلخ دیگری که حسن محمدیاری نماینده استان گیلان در صحن علنی مجلس روایت کرده است: «قاچاق چوب و غارت جنگل‌های شمال کشور به دلیل عدم مدیریت صحیح همچنان ادامه دارد… همچنین اخیرا شاهد واگذاری غیرقانونی توام با رانت در منطقه جنگل ماسال بودیم در حالی که بذل و بخشش جنگل هیرکانی مصداق بارز رانت و بی‌عدالتی است».
تشکیل کمیته مشترک قوه قضاییه و وزارت جهاد کشاورزی
برای جلوگیری از این فاجعه، قوه قضاییه جدی‌تر از گذشته، پای کار آمده و در نشست مشترک رئیس قوه قضاییه با مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، که همین هفته گذشته برگزار شد، حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای دستوراتی برای صیانت از منابع طبیعی صادر کرد که برخی از آن‌ها مرتبط با موضوع جنگل‌خواری‌هاست و مقرر شده کمیته مشترک این دو نهاد، موضوعات این حوزه را پیگیری کند.
مشاور رئیس سازمان جنگل ها در گفت و گو با خراسان خبر داد: یک طرح و سند برای جنگل های شمال و زاگرس
«رضا بیانی»، مشاور رئیس سازمان جنگل‌ها، در گفت‌وگو با خراسان به برنامه های این سازمان برای تقویت اقدامات حفاظتی و صیانتی از مراتع و جنگل‌های کشور اشاره کرده است:
* تعداد نیروهای حفاظتی ما در جنگل‌های شمال 2400 نفر و در جنگل‌های سایر مناطق کشور، 4600 نفر است که این تعداد نیرو، برای حفاظت از 14.3 میلیون هکتار جنگل و 84 میلیون هکتار مرتع کشور کم است و بنابراین نیاز بود که شیوه‌های مدیریتی را تغییر دهیم.
* یک اقدام ما، بلوک بندی حفاظتی است که از دو سال گذشته آغاز شده و ما نیروهای حفاظتی سازمان را بر اساس میزان بحرانی بودن وضعیت جنگل‌ها و مراتع تقسیم و مستقر می‌کنیم.
* اقدام دیگر، اجرای طرح‌های مرتع‌داری است که به نوعی برون‌سپاری حفاظت از مراتع و واگذاری این کار به بهره‌برداران است. این طرح تاکنون در 40 میلیون هکتار از مراتع کشور اجرا شده و اگر بتوانیم آن را در همه 84 میلیون هکتار مرتع کشور بسط دهیم، تحول قابل توجهی در این حوزه ایجاد خواهد شد.
* در منطقه‌ای مانند جنگل‌های هیرکانی، 30 قرارداد با مجریان طرح‌های حفاظتی منعقد شده که در کنار حفاظت، اقدامات فنی مانند مرمت جاده‌های جنگلی و فنس‌کشی‌های لازم را هم انجام می‌دهند و این نیز یکی از شیوه‌های صیانتی است.
* برای منطقه رویشی زاگرس که وسعت بسیار زیادی را شامل می‌شود نیز سند احیا و حفاظت، با تعیین وظایف همه دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط، تدوین شده که باید در دولت تصویب و پس از آن اجرایی شود.
* برای سایر مناطق جنگلی کشور هم اقدامات ما حفاظتی و در حال اجراست.
* همه این طرح‌ها و اقدامات، تاثیر مهمی در کاهش قاچاق چوب، جنگل‌خواری و تغییر کاربری‌های غیرمجاز جنگل‌ها خواهد داشت.
