اجرایی کردن سیاست‌های حوزه زنان به‌دور از سیاست‌زدگی

با شروع کار دولت جدید و روی کار آمدن مدیران جدید در کلیه حوزه‌ها، حالا معاونت امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری نیز مشمول تغییراتی ساختاری شده است، از آنجایی که زنان، نیمی از جمعیت هر کشوری را تشکیل می‌دهند، بررسی مشکلات و واکاوی مسائل این قشر از اهم مسئولیت‌های دولت به شمار می‌رود که در عین حال با یاری نهادهای غیردولتی، تسهیل امور میسر می‌شود. سازمان‌های مردم نهاد، برخاسته از بطن جامعه هستند و با درک درستی از معضلات زندگی مردم، می‌توانند، یکی از بازوهای پرقدرت دولت برای رفع چالش‌ها و موانع موجود باشند، از این‌رو برای هم‌اندیشی و همفکری سمن‌ها و فعالان سیاسی – اجتماعی نشستی با حضور انسیه خزعلی، معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده برگزار شد و در این نشست پیشنهادها، مسائل و مشکلات این حوزه مطرح شد تا بسیاری از برنامه‌ها و کارهای برزمین مانده‌ای که نیاز است، در دستور کار قرار بگیرد، مطرح شود و به بهترین شکل به مرحله عمل برسد.

به گزارش «ایران» انسیه خزعلی، معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده با اشاره به اینکه سازمان‌های مردم‌نهاد باید در کنار دولت و جلوتر از حاکمیت حرکت کنند، گفت: دولت در بحث محرومیت‌زدایی حامی سازمان‌های مردم نهاد است. سازمان‌های مردم نهاد با جان و دل روی نیازهای جامعه متمرکز هستند، نشست با این سازمان‌ها، شروع خجسته‌ای است و امیدوار هستم ‌که سازمان‌های مردم نهاد همراه ما باشند و دست در دست هم روی مشترکات از همه گروه‌ها، اقشار و جناح‌ها در این مسیر گام برداریم. جایگاه سمن‌ها در دولتی که به نام و شعار دولت مردمی شناخته شده ارزشمند است، سمن‌ها، سازمان‌های داوطلبانه غیرسیاسی، غیردولتی و عام‌المنفعه هستند و امیدواریم این حرکت گسترش پیدا کند و شاهد آن باشیم که این سازمان‌ها به عنوان یک سرمایه اجتماعی که می‌تواند تسهیلگر باشند، مشکلات را از نزدیک حس کنند و کمک حال دولت باشند. سازمان‌های مردم نهاد باید بر وعده‌ها و برنامه‌هایی که دولت داده ناظر باشند و چگونگی اجرای آن را متذکر شوند، همچنین نصیحت‌کننده و خیرخواه باشند و مشکلات را بگویند و به‌خوبی مسائل را به دولت منتقل کنند و در حقیقت ناظر بر کار دولتمردان باشند، در عین حال دولت هم در بحث محرومیت زدایی حامی این سازمان‌ها است.

او اضافه کرد: شعار معاونت امور زنان و خانواده عدالت فراگیر است، عدالتی که بتواند در همه بخش‌ها و در میان همه اقشار اهدافی را برای ارتقای زنان دنبال کند و در عین حال هم جنبه‌های مختلفی اعم از مسائل سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی را شامل می‌شود. البته یکی از مسائلی که در معاونت زنان در همه دوره‌ها مطرح بوده، سیاست زدگی است که در همه دوره‌ها هم اتفاق افتاده است. سیاست‌زدگی باید از معاونت زنان جدا شود و محرومیت‌زدایی نیز در همه عرصه‌ها باید صورت بگیرد. حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، علمی و پژوهشی باید به سمت عدالت فراگیر پیش رود و در بحث بین‌الملل هم باید زن ایرانی بیش از پیش شناسانده شود.

در ادامه این نشست، که به‌صورت تلفیقی، حضوری و مجازی بود، تعدادی از فعالان سازمان‌های مردم نهاد نیز به ارائه نظرات و مشکلات خود پرداختند. نرگس شیخ اسدی، یک فعال سازمان مردم‌نهاد در کرمان، گفت: می‌توان کارهای ارزشمندی را در جنوب کرمان انجام داد، این منطقه از ثروتمندترین مناطق کشور است، اما متأسفانه یکی از محروم‌ترین مناطق کشور به شمار می‌رود. طرح بزرگ خانه اشتغال و مهارت را با دست خالی راه‌اندازی  و زنان سرپرست خانوار را دور هم جمع کردیم و در عرصه صادرات خرما مشغول هستیم. بانوان این منطقه می‌خواهند، فعالیت اقتصادی داشته باشند، اما شرایط مهیا نیست و در جلسات، مسئولان بیشتر به اشتغال و طرح‌های آقایان توجه می‌کنند و چنان‌که باید و شاید به مشکلات خانم‌ها پرداخته نمی‌شود، استان ما ظرفیت‌های زیادی دارد و نیاز است که امکانات بیشتری برای جذب نیروهای خانم و افزایش آمار اشتغال زنان در‌اختیار داشته باشیم.
لیلا عسگری از استان کرمانشاه هم با اشاره به مشکلات موجود درخصوص فروش محصولات در خارج از کشور توضیح داد: طی سه سال، هفت نمایشگاه در اقلیم کردستان برگزار کردیم و فروش خوبی داشتیم، اما مشکلات در این عرصه زیاد است، به عنوان مثال به حمایت‌های اداری جهت اخذ مجوز‌ها نیاز داریم، ما بدون هیچ پشتیبانی و حمایتی در حال کار کردن هستیم. باید به زنان وام قرض‌الحسنه داده شود تا پول اولیه برای شروع کار داشته باشند. در حال حاضر ۹۸ درصد فروش موفق داریم و می‌توانیم این ظرفیت را تا اندازه قابل‌توجهی افزایش دهیم. در عین حال بسیاری از زنان بدسرپرست هستند و نیاز به مشاوره خانواده دارند، امیدوارم خانم خزعلی در رفع این قبیل مشکلات بتواند ما را حمایت کند. ما شما را به عنوان رئیس جمهوری زنان کشور می‌شناسیم و تمام مطالبات خود را از شما می‌خواهیم.

لیلا شمایلی از استان اصفهان هم با بیان اینکه یکی از عمده‌ترین وظایف سازمان‌های غیر دولتی حوزه خانواده، بحث کاهش طلاق و بحران‌های بعد از طلاق است، گفت: سیاست‌های این حوزه کافی نیست و دچار نقص است، موفقیت‌های خوبی داشتیم اما در این حوزه زنگ خطر شنیده می‌شود، بحث طلاق در حال خروج از مسأله است و کم‌کم به بحران و آسیب تبدیل خواهد شد. خانواده‌ای که سال‌ها دچار مشکل است، با دو یا سه جلسه مشاوره مشکلش حل نمی‌شود. برای کاهش طلاق چند نهاد باید دست به دست هم دهند و تنها به میان آوردن مراکز مشاوره و دادگستری در قالب سه جلسه مشاوره، مشکلات را حل نخواهد کرد. موضوع مهم این است که در بحث کاهش طلاق، مراکز تربیتی تعبیه شود، راهکارها درخصوص جلسات مشاوره در مدت زمان بسیار طولانی‌تری به سرانجام خواهد رسید. خواهشی که از شما دارم این است که نقش نهادهای حمایتی را در کنار مراکز مشاوره در نظر بگیرید.

کاوه قادری از استان کردستان هم در ادامه این نشست گفت: شما با مجموعه مشکلات ما آشنایی دارید، مشکلات در این منطقه زیاد هستند. ما انتظار معجزه نداریم و می‌دانیم که مشکلات یک شبه حل نمی‌شود اما می‌خواهیم تمامی مشکلات به صورت کارشناسی و به مرور زمان برطرف شوند و انتظار داریم تا پس از چهار سال حداقل در یک حوزه خاص موفقیت‌هایی کسب شود. فقر اقتصادی، خشونت خانگی، اجبار به ترک تحصیل دختران، افزایش کودک‌همسری و در عین حال پیر دختری از جمله مشکلات حائز اهمیت این استان هستند.

سیده مریم‌الشریعه رضازاده از شیراز هم، با تأکید بر اینکه فعالیت مجموعه مرتبط با بیانیه گام دوم انقلاب در بخش سبک زندگی است، بیان کرد: با توجه به ظرفیت استان، تشکل‌های مردمی و نمایندگانی از مجموعه‌های دولتی در کنار هم فعالیت می‌کنند. نمایندگان زن شورای شهر و فردی به نمایندگی از نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی در نشست‌ها حضور دارند، لازم است روحانیت مساجد نیز در نشست‌های ما حاضر باشند تا مسائل روز را در مساجد مطرح کنند و از ظرفیت مساجد برای این مسأله استفاده شود. به برخی مسائل باید توجه بیشتری شود، به عنوان نمونه لباس نامناسب توسط فروشندگان مرد فروخته می‌شود که به این مسأله باید رسیدگی شود. در مورد کمپ‌های خواهران هم آمار کمپ‌ها زیاد است، اما آنها نیاز به حمایت دارند، زیرا زنان بعد از ترک اعتیاد از آنجایی که شغل و مهارتی ندارند و آموزشی هم درخصوص مشاغل ندیده‌اند، دوباره به کمپ‌ها باز می‌گردند.

فاطمه مقیمی، دکترای مدیریت استراتژیک و بازاریابی و عضو هیأت‌ رئیسه اتاق بازرگانی تهران گفت: کانون زنان بازرگان به‌عنوان بخش خصوصی با ۲۲ شعبه در سراسر کشور فعال است. بیش از سه هزار عضو دارد. دختران ما با مشقت زیاد تحصیل خود را انجام می‌دهند و انتظار دارند که نقشی اثرگذار در اقتصاد کلان و خرد کشور داشته باشند. نگاه دانشگاهی خانم خزعلی می‌تواند فرصت‌های بسیار خوبی برای دختران و زنان ایرانی در راستای اثربخشی سازنده در جامعه داشته باشد.

محمدصادق بیجندی، معاون آموزشی و کارآفرینی جهاد دانشگاهی از تهران نیز در ادامه این نشست بیان کرد: جهاد دانشگاهی، نهادی توسعه‌ای و دانش‌بنیان است و خدمتگزار مردم به شمار می‌رود و در حوزه‌های پژوهش و فناوری حوزه فرهنگ، آموزش و اشتغال فعالیت دارد. ما در حوزه پژوهش و فناوری بیش از ۱۲۶ گروه پژوهشی داریم، پژوهشگاه‌هایی همچون رویان و ابن‌سینا از زیر مجموعه‌های ما هستند که در حوزه مرتبط خانواده فعال هستند. در حوزه فرهنگی هم جهاد دانشگاهی از اساس در شاخه فرهنگ کار می‌کند. امیدوارم در مدیریت جدید همکاری‌ها بیش از پیش توسعه پیدا کند و گام‌های جدید و اثرگذارتری بتوانیم برداریم.

فهیمـــــــــــــــــه حسین‌زاده، دکترای جامعه‌شناسی مداخله‌گر و مشاور اجتماعی معاونت اجتماعی ناجا در حوزه آسیب‌های اجتماعی نیز در این نشست گفت: اینکه خانم خزعلی بر اجرایی کردن سیاست‌های حوزه زنان به‌دور از سیاست‌زدگی تأکید دارند، مسأله خیلی مهمی است. در حوزه آسیب‌های اجتماعی گروه‌های زیادی در جامعه مشغول فعالیت هستند، اما کاهش و کنترل آسیب‌های اجتماعی در جامعه رخ نخواهد داد، مگر اینکه دو اتفاق در خانواده رخ دهد، اول اینکه خانواده مسیر تاب‌آوری خود را به‌درستی طی کند و دوم اینکه خانواده جزئی از فرایند حمایت‌گری، تاب‌آور شدن و ظرفیت‌افزایی جامعه محسوب شود. در نهایت هم باید فعالیت‌های اجتماعی به فعالیت‌های اقتصادی گره بخورد و تاب‌آوری محلات آسیب خیز به‌طور جدی مد نظر قرار بگیرد.

محمد علی‌گو، رئیس اورژانس اجتماعی کشور نیز که در این نشست حضور داشت، درباره همکاری‌های مشترک معاونت و سازمان بهزیستی گفت: مسائل زیادی بین این دو حوزه وجود دارد، اما مسأله خشونت خانگی و مسائل بین زن و شوهر و حوزه آسیب‌های مربوط به خانواده از اساسی‌ترین موضوعاتی است که در صدر مسائل اورژانس اجتماعی قرار دارد و ۳۸ درصد از آمار را به خود اختصاص داده، مسأله بعدی بحث مداخله در موضوع مرتکبین خشونت است؛ تا امروز در موضوع خشونت خانگی فرد خشونت دیده را مورد توجه قرار می‌دادیم، اما با توجه به سخنرانی مقام معظم رهبری که خانه باید برای زندگی زنان محیطی امن باشد، ما موضوع را به سمت مرتکب خشونت بردیم تا زودتر بتوانیم مشکلات را در این حوزه و با زاویه دیدی جدید کاهش دهیم. مسأله دختران و فرار از خانه نیز سومین آیتمی است که در حوزه زنان و دختران وجود دارد، یکی از وظایف مهم معاونت آموزش‌های عمومی در سطح جامعه با استفاده از رسانه‌های مکتوب، خبرگزاری‌ها، صدا و سیما و نهادهای فرهنگی است و این ظرفیت باید فعال شود. در مسأله فرزندپروری هم خانواده‌ها باید آموزش ببینند، حوزه دیگری که باید به آن اشاره کرد ارتباط بین زن و شوهر است، متأسفانه نه تنها دچار ضعف فرزندپروری در خانواده‌ها هستیم، بلکه همسران نیز بلد نیستند در محیط خانه با یکدیگر تعاملی منطقی داشته باشند، همچنان که با افزایش آمار خشونت‌های خانگی در دوران کرونا متوجه شدیم، زن و شوهر نمی‌دانند چطور با یکدیگر برخورد کنند و درگیری‌های کلامی و روانی خانواده چنان افزایش یافت که رتبه اول مسائل اورژانس اجتماعی را به خود اختصاص داد، این در حالی است که تا قبل از کرونا رتبه چهارم و پنجم را داشت. خانواده‌ها متأسفانه آموزش‌های ارتباطی ساده را هم ندیده‌اند.

به گفته علی‌گو، کودک‌آزاری نیز بحثی است که باید به‌صورت مفصل به آن پرداخته شود. کودک‌آزاری به فضای عاطفی، روانی شیفت شده و در خصوص مداخلات روانشناختی، نیاز است که الگوهای ساختاری، اجتماعی تقویت شود.

ابراهیم وثیقی، قاضی دادگاه اطفال و نوجوانان نیز در این نشست با بیان اینکه در قانون حمایت از خانواده یا قانون حمایت از اطفال به‌درستی به نقش و فعالیت دستگاه‌ها پرداخته شده، گفت: متأسفانه در عین حال به زیرساخت‌ها توجه نشده است و بنده به عنوان قاضی در مواجهه با افراد زیر ۱۸ سال دختر و پسر درخصوص خشونت خانگی و فرار دختران وقتی با چنین شرایطی مواجه می‌شوم، مشخص نیست، باید به کدام دستگاه یا نهاد مربوطه درخصوص رفع معضلات مراجعه کرد. دستگاه‌های دخیل باید سازوکار مشخصی در جهت همکاری در کنار قوه قضائیه داشته باشند، ایجاد کارگروه‌های تخصصی در حوزه‌هایی مانند فقر، اعتیاد، طلاق و حاشیه‌نشینی که مورد تأکید مقام معظم رهبری هم بوده و هست، موضوعی است که باید به آن توجه بسیاری شود؛ مسأله دیگر عملیاتی کردن در کوتاه‌ترین زمان ممکن در جهت تأمین فضای اسکان امن برای زنان و کودکان بی‌سرپرست است.

عصمت سپهری، مشاور امور زنان و خانواده صدا و سیما نیز در این نشست با اشاره به اینکه باید حلقه ارتباطی محکمی با معاونت زنان ایجاد شود، گفت: پیوست‌های زنان و خانواده باید بموقع به رسانه ملی برسد، گره‌های اصلی خانواده باید باز شود، اولویت‌های اصلی، بحث ازدواج و فرزندآوری است، در حال حاضر ما ۱۳ میلیون مجرد داریم و در ۳۰ سال آینده جزو کشورهای سالمند هستیم. هم‌اکنون ۳ میلیون زن نابارور داریم که باید به حل مشکلات آنها رسیدگی شود. سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برای تربیت معلمان و مربیان نیز به‌طور جدی باید مورد نظر قرار بگیرد، همچنین درخصوص سند تربیت جنسی کودک با توجه به رده‌های سنی نیز باید آگاهی‌رسانی شود. ارتقای سواد رسانه‌ای و آموزش سواد رسانه‌ای به خانواده و مشاوران نیز از جمله مباحث مهمی است که می‌توان با افزایش اعمال آن شاهد افزایش کارکردهای مثبت خانواده بود.

انسیه خزعلی، در پایان این نشست با اشاره به اینکه نظرات کلیه فعالان به صورت مستقیم در سایت معاونت قابل بارگذاری است و آنها را دریافت می‌کنیم، بیان کرد: افراد نخبه را به ما با رزومه معرفی کنید، تا در چینش مدیران و کارشناسان از این استعدادها استفاده شود. خداوند باران لطف و رحمتش را بر ما ببارد تا بتوانیم گوشه‌ای از مشکلات خانم‌ها را حل کنیم. ما باید یک خانم سرپرست خانوار را با کرامت توانمند کنیم، تحت پوشش داشته باشیم و بیمه کنیم. اینها در اولویت‌های نخست کار ما قرار دارد. از جمله وظایف و کارهایی که در همین ابتدای امر انجام شده، این است که درخواست داریم سنواتی که برای خانم‌های هیأت علمی وجود دارد، دو سال اضافه شود یا برای زنان روستایی در پنج مورد توانستیم جذب اعتبار داشته باشیم، در خصوص اشتغال زنان روستایی و تعلق قرض‌الحسنه به آنها، استان‌های محروم در اولویت قرار دارند، در زمینه مجردین دهه ۶۰ و تجرد قطعی نیز طرح‌ها و راهکارهایی در حال ارائه است تا از میزان تجرد و تجرد قطعی کاسته شود.

مینو اصلانی، مسئول امور زنان و خانواده مرکز مطالعات راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی:

مؤسسات مردم نهاد نقش بسیار زیادی درتحول و پیشرفت کشور بویژه در حوزه مسائل زنان و خانواده دارند چرا که یکی از پایه‌های تقویت مردم‌سالاری دینی حضور و نقش‌آفرینی آحاد مردم است و از طرفی زنان به لحاظ هویت زنانگی و توان برانگیزانندگی و به صحنه آوردن همه مردم نقش اساسی در حل مشکلات دارند. اگر تعامل دائمی و مستمر بین معاونت امور زنان و سازمان‌های مردم نهاد صورت گیرد، اولویت‌ها با هم‌اندیشی احصا شده و سمن‌ها با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی نسبت به اجرایی شدن آنها و رفع مشکلات اقدام می‌کنند، به‌طور مثال در بحث توانمندسازی زنان ، سمن‌ها می‌توانند بخوبی با پشتوانه معاونت زنان ریاست جمهوری، انجام وظیفه نمایند یا در بحث ارتقای سرانه مطالعه  یا آموزش مدیریت اقتصاد خانواده، بهره‌وری انرژی، پرهیز از اسراف، روحیه اشرافی‌گری و… بسیاری از موضوعاتی که تنها با نقش‌آفرینی مردمی قابل رفع است. در این زمینه می‌توان قوانین حمایتی بیشتری تدوین کرد و بویژه بهره‌گیری از توان بسیج نقش عمده‌ای دارد و به فرمایش امام راحل غفلت از بسیج نابخشودنی است. بسیج با حضور قریب به ده میلیون از زنان و دختران جوان و نوجوان، ظرفیت بسیار مناسبی برای بالندگی و شکوفایی و ایجاد زمینه نقش‌آفرینی زنان است و همچنین رفع مشکلات و مسائل حوزه زنان. امام خمینی رحمه‌الله علیه، فرموده‌اند زنان باید در مقدرات اصلی کشور حضور داشته باشند و برای ایجاد زمینه این حضور به چند نکته اساسی باید توجه کرد.

اول اینکه آحاد زنان مورد توجه باشند بدون صف‌بندی و با بهره‌گیری از عرق ملی و دینی برای حضور آنان برنامه‌ریزی شود. نکته بعدی توجه به آموزش‌های سبک زندگی در فرایند تحصیل از پیش‌دبستانی تا تحصیلات تکمیلی. نکته سوم باور اینکه دشمن جنگ نرم و جنگ شناختی وسیعی را علیه هویت و باور عمومی خانواده تدارک دیده است. نکته چهارم راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات و مدیریت فضای مجازی است و نکته بعدی که بسیار مهم است، سواد و دانش رسانه‌ای است که البته حرکت‌های مردمی و نهادهای انقلابی این کار را شروع کرده‌اند، اما می‌طلبد با حمایت‌های جدی حاکمیتی این موضوع دنبال شود.

مقام معظم رهبری نیز در این زمینه با طرح موضوع مردم‌سالاری دینی و عمل به آن با برقراری جلسات هم‌اندیشی با اقشار مختلف از نخبگان، جوانان، دانشجویان ، مداحان ، شعرا، زنان و… نسبت به این امر اهتمام جدی دارند و با بیانیه گام دوم انقلاب، زمینه نقش‌آفرینی بویژه جوانان را فراهم می‌آورند و با تکیه بر علم و معنویت در بیانیه گام دوم و نیز پیشرفت همه‌جانبه راه را برای حضور آحاد مردم فراهم می‌نماید لذا با این ظرفیت زیرساختی عمیق، لازم است سمن‌ها با پشتیبانی معاونت زنان و خانواده رئیس‌جمهور و سایر نهادهای حاکمیتی اقدامات جدی در اجرایی شدن بیانیه گام دوم را فراهم آورند.